اگر کودک به هم بازی خود حرف زشت زد، والدین باید از پدر و مادر طرف مقابل معذرت خواهی کنند؛ چراکه بزرگ تر ها زبان هم دیگر را بهتر متوجّه می شوند. البته نباید معذرت خواهی کردن جلوی بچّه ای باشد که حرف زشت را شنیده است؛ چراکه ممکن است او به این کلمه حسّاس شود و هر وقت حرف زشت شنید، منتظر معذرت خواهی طرف مقابل باشد.
اکثر والدین سعی میکنند عذرخواهی کردن را به کودک خود آموزش دهند. زیرا فکر میکنند این مناسب ترین راه برای جبران کار اشتباهی است که انجام دادهاند. وادار کردن کودکی که تمایلی به عذرخواهی ندارد، ضرورتاً ایده خوبی نیست.
اگر کودک شما با برادرش دعوا کرده است، اسباب بازی دوستش را برداشته است یا شما را با اسم بدی صدا کرده است، آیا باید او را وادار به عذرخواهی کنید؟
«بگو ببخشید»، «بگو عذر میخوام»، «بگو اشتباه کردم»! از این دست جملات امری در باب معذرتخواستن، در ادبیات تربیتی والدین، زیاد است. مدام از کودک میخواهیم بابت اشتباهش از ما، خواهر و برادر، همسایه و دوست و آشنا عذرخواهی کند. البته که این بد نیست. اما آیا خود ما تا به حال از او عذرخواهی کردهایم؟ الگوی مناسبی برایش بودهایم؟ قبل از هرچیز باید بدانید که هر انسانی ممکن است دچار خطا و اشتباه شود و والدین هم از آن مستثناء نیستند.
دلیل عذرخواهی، نشان دادن احساس ندامت ناشی از رفتاری است که به واسطه آن به شخص دیگری آسیب زده یا او را ناراحت کردهاید. خواهر و برادر یا دوستی که از او عذرخواهی شده نیز در پشت حرف های کودکی که وادار به عذرخواهی کردن شده است، احساس پشیمانی او را نمیبیند. پس اگر کودکتان را که از رفتار خود احساس پشیمانی نمیکند وادار به عذرخواهی نکنید، در روش تربیتی خود ناموفق عمل کرده اید.
اگر به محض عذرخواهی کودک بعد از یک رفتار اشتباه او را ببخشید و از کار او بگذرید، پیام نادرستی را به او منتقل کرده اید. این کار به آن ها یاد میدهد که بعد از انجام هر کار غلط با گفتن «متأسفم»، حتی اگر از صمیم قلب این حرف را نزده باشند، به سادگی میتوانند رفتار خود را جبران کنند. این کار سهواً به کودک میآموزد که با یک عذرخواهی میتواند رفتار خود را توجیه کرده و آن را قبل قبول سازد.
ممکن است کودکانی که وادار به عذرخواهی کردن میشوند، تنها برای اجتناب از پیشامدهای بعدی این کار را انجام دهند. خیلی مهم است که بچه ها متوجه شوند که رفتار آنها افراد دیگر را اذیت میکند، حتی زمانی که عذر خواهی میکنند. گفتن متأسفم به برادر یا خواهرش به دلیل شکستن اسباب بازی او، به درست شدن آن اسباب بازی کمکی نمیکند. یا عذرخواهی از دوستش برای اینکه او را احمق خطاب کرده است، با گفتن یک عذرخواهی درست نخواهد شد.
گاهی اوقات پدرها و مادرها تا زمانی که کودک عذرخواهی نکرده است، امتیازاتی را از او میگیرند و به کودک خود اجازه نمیدهند به بازی خود برگردد. اما این کار شما به کودک می آموزد که عذرخواهی به جای جبران کردن برای فرد ناراحت شده، فقط برای فرار از مشکل است.
باید پذیرفت که کودک و نوجوان با چشم و عقل تیز، رفتار والدین خود را کنترل میکند و متوجه اشتباهات او میشود و اگر به روی خودتان نیاورید که اشتباهی رخ داده، یک نمره منفی دیگر هم در تربیت کودک، نصیبتان میشود. پس بهتر است بعد از هر اشتباه احتمالی، بپذیرید که خطایی رخ داده و کودک متوجه آن شده، بعد هم خیلی آرام مسئولیت اشتباه خودتان را قبول کنید.
حتی اگر کودک، طرف اشتباه شما نیست، میتوانید به او بگویید از این که چنین اشتباه رفتاری یا گفتاری از جانب شما رخ داده، احساس پشیمانی و ناراحتی میکنید و متأسفید؛ «از این که موقع حرف زدن با بابا، عصبانی شدم و صدام بلند شد، خیلی ناراحت و پشیمونم. امیدوارم از این به بعد بتونم خودمو کنترل کنم.»
همچنین با عذرخواهی کردن از «بابا» به کودک نشان میدهیم که کدام رفتارها نادرست است و نیازمند عذرخواهی است. در این حالت کودک میآموزد که خودش باید رفتارش را بسنجد، در مورد بهتر و درستشدن رفتار و گفتارش، تصمیم گرفته و اقدام کند و از عذرخواهی کردن و ابراز پشیمانی از کار اشتباه، احساس بدی نداشته باشد. اگر شما یک الگوی خوب برایش باشید دیگر نیازی نیست مدام در هر شرایط نادرستی از او بخواهید که عذرخواهی کند، بلکه او میآموزد که درصورت بروز اشتباه، عذرخواهی کرده و تصمیم بر درست کردن شرایط بگیرد.