خانواده نخستین کانون تربیت کودک و معمار اولیه شخصیت اوست. در همین مدرسه بزرگ تربیتی است که فرزندان بتدریج از رفتارهای پدر و مادر الگو برداری می‌کنند. کودکان تا چند سالی مقلدند و مطابق اصل همانند سازی تلاش می‌کنند که کارهای خود را همانند و شبیه آنان سازند.

از آنجا که کودکان مطابق فطرت الهی، خداپرست و درست کردار به دنیا آمده‌اند. چنانچه در محیط تربیتی آنان رفتارهای مطابق آیین توحید باشد، و والدین به وظایف خویش ‍ آشنا باشند، آنان نیز موحد و متقی خواهند شد وگرنه منحرف می‌شوند؛ چنان که پیامبر خدا (ص) فرمود: «فرزند بر فطرت پاک الهی آفریده شده است مگر آن که پدر و مادرش او را یهودی، نصرانی و یا مجوسی کنند.»

مسئولیت خانواده و پدر و مادر تنها تأمین غذا و لباس و بهداشت فرزندان نیست بلکه باید آنان را بر فطرت توحیدی و الهی، تربیت کنند و بر رفتار، گفتار، دوست و عبادت و… کودکانشان نظارت کامل داشته باشند. توجه والدین به کودکان موجب رشد و شادابی و صلاح آنان می‌شود، و آنان را از دام هایی که شیاطین در پیش رویشان گسترده‌اند، نجات می‌دهد. عدم توجّه و رها کردن فرزندان موجب افسردگی، غلتیدن در منجلاب گناه، همنشینی با دوستان بد، و در نهایت نابودی او می‌شود.

یتیم آن نیست که پدر و مادرش دیده از جهان بسته او را تنها گذاشتند، بلکه آن کودکی یتیم است که مادرش از پدر او جدا شده و یا پدری دارد که سخت گرفتار کارهای خویش است. فرزندان آرامش روحی و جایگاه امن می‌خواهند، آنان مهر و محبت را جستجو می‌کنند و ما باید با شناخت از دستورات و راهنمایی های معصومین (ع) کلید تربیت صحیح کودکانمان را به دست آوریم و خانه را محل امن و آرامش و موجب رشد فکری آنان کنیم، و نگذاریم تشویش، عقده، حقارت، اضطراب و… در خانه دل آنان لانه گزیند. پدر و مادر باید یک دوست خوب برای فرزندان خود باشند و با راهنمایی های بجا، اعتماد به نفس را در آنان زنده کنند، از آنان مردان و زنانی با ایمان، آهنین اراده، امانت دار، فداکار، درستکار، فروتن، ایثارگر، متواضع، خیرخواه و… تحویل جامعه دهند.

بدون تربیت، انسان به کنه و حقیقت چیزی پی نمی برد، آن را چنان که هست نمی شناسد و به ارزش و اهمیت آن آگاه نمی شود. یکی از اهداف ازدواج در دین اسلام، تولید نسل است که در آموزه های اسلامی فراوان سفارش شده، به گونه ای که پیامبر اکرم (ص) در این باره می فرمایند: «ازدواج کنید و بچه دار شوید تا امت من زیاد شود، تا من در قیامت به زیادی امتم مباهات کنم».

قرآن مجید نیز فرزندان را با واژگانی چون «ذریه»، «بنی»، «بنون»، «اولاد» و «اسباط» معرفی کرده و در بیان جایگاه آن ها از تعبیرهایی چون «نورچشم»، «زینت بخش زندگی»، «فتنه و وسیله آزمایش بشر» و «بشارت» استفاده کرده است.

مسئولیت والدین در برابر فرزندانشان، با تولد آن ها به پایان نمی رسد، بلکه مسئولیت اصلی والدین پس از تولد فرزندشان و آغاز کودکی، چه بسا بیشتر و سخت تر شود. از دیدگاه اسلامی مراحل رشد انسان پس از تولد به سه دوره متوالی سیادت، اطاعت و وزارت تقسیم می شود.

در این راستا رسول خدا می فرماید: «فرزند، هفت سال سرور، هفت سال عبد و هفت سال وزیر است». از نظر اسلام مسئولیت پدر و مادر تنها اداره زندگی مادی و تأمین نیازهای جسمانی کودک نیست، بلکه پاسخگویی به نیازهای عاطفی و روانی کودک و توجه به جنبه های تربیتی وی نیز بر عهده والدین است.