اختلال خواندن یا دیسلکسیا نوعی مشکل یادگیری است که معمولاً دشواری‌هایی در شناسایی صداهای گفتاری و نحوه رمزگشایی حروف و کلمات را شامل می‌شود. این اختلال معمولاً قسمت‌هایی از مغز که مرتبط با پردازش زبان هستند را تحت تأثیر قرار می‌دهد. اگر کودکان دچار اختلال خواندن تحت آموزش‌های درستی قرار بگیرند می‌توانند به اندازه سایر کودکان در مدرسه و تحصیل موفق باشند.

البته در این میان دریافت حمایت عاطفی کافی از جانب خانواده نیز نقش مهمی ایفا می‌کند. چرا که کودک خود بعد از مدتی متوجه مشکل می‌شود و ممکن است این مسئله در اعتماد به نفس و روحیه‌ی او تأثیر داشته باشد، خانواده با اتخاذ روش‌های تربیتی مناسب می‌تواند شرایط را به نحوی دیگر تغییر دهد.

نشانه‌های اختلال خواندن
اختلال خواندن در تمامی طول زندگی فرد را درگیر کرده و می‌تواند مشکلاتی را درزمینه های دیگر زندگی نیز ایجاد کند. همچنین تعداد کودکان دارای این مشکل مشخص نیست اما طبق تجربه بین ۵ تا ۱۰ درصد از افراد مشکل خواندن دارند. این کودکان مشکلاتی در خواندن و پاسخ دادن درباره‌ی متنی که خوانده‌اند، دارند. اما زمانی که برای آن‌ها همان متن خوانده می‌شود ایرادی در فهم ندارند.

دیسلکسیا می‌تواند باعث شود یادگیری نوشتن، املا، ریاضی و درک مطالب سخت‌تر شود. ناتوانی در تشخیص و یا تولید کلمه‌های هم‌وزن، هجی کردن، ناتوانی در شناسایی و یافتن حروف الفبا، اشتباه گرفتن حروف با یکدیگر و ناتوانی در یادگیری صدای حروف از نشانه‌های رایج این اختلال است.

اختلال خواندن در درجه‌های مختلف می‌تواند در کودکان دیده شود، بنابراین علائم آن ممکن است از کودکی به کودکی دیگر متفاوت باشد، به طوری که در موارد خفیف تنها مشکل در خواندن است و در موارد شدیدتر مشکل در نوشتن، یادگیری ریاضیات و زبان نیز گسترش می‌یابد، در این شرایط تشخیص اختلال نوشتن و اختلال ریاضیات توسط متخصص می‌تواند داده شود.

علل اختلال خواندن
طبق مشاهدات بیش‌تر از ۸۰ درصد کودکان مبتلا به این اختلال در خانواده‌هایی زندگی می‌کنند که یکی از اعضای آن‌ها دارای این مشکل هستند، در نتیجه عوامل ژنتیکی نقش اساسی در بروز این بیماری دارند. مطالعات بیشتر بر روی کروموزوم‌ها نشان داد که اختلال یادگیری بر ژن‌های روی کروموزوم‌های ۲،۳،۶،۱۵، و ۱۸ اثر می‌گذارد، که در رشد مناطقی از مغز دخیل بوده و اختلال در آن‌ها می‌تواند منجر به اختلال یادگیری شوند.

از نظر روان‌شناختی ناتوانی این کودکان در تشخیص فرق بین واج‌ها و ربط دادن آن‌ها به صدای حروف است که این نقص جدا از سایر ناتوانی‌ها ازجمله هوش، خزانه‌ی لغات و استفاده از علم نحو تعریف شده است. متخصصان با این دیدگاه آموزش‌هایی را طراحی کرده‌اند.

کالبد شکافی مغز این افراد وجود نقص‌های عملکردی در مناطق فوقانی و پیشانی را ثبت کرده‌اند، همچنین تعداد نورون‌ها (سلول‌های عصبی مغز) در قسمت‌هایی که مربوط به زبان است، کمتر از افراد عادی گزارش گردیده. با استفاده از ام ار آی (MRI) مغزی مشخص شده نیمکره‌ی چپی آن‌ها فعالیت کمتری به دلیل عدم عملکرد صحیح مغز دارد.

درمان اختلال خواندن
اختلال خواندن با آموزش و تکنیک‌های خاص درمان می‌شود و هر چه زودتر تشخیص و درمان شود، بهتر می‌توان جلوی پیشرفت بیماری و عوارض ناخواسته را گرفت. تست‌های روان شناختی به معلمان و والدین کمک خواهند کرد تا بتوانند یک برنامه‌ی آموزشی مناسب و متناسب با کودک را پیش ببرند. مربیان از تکنیک‌های شنوایی، بینایی و لامسه‌ای برای بهبود مهارت‌های خواندن استفاده می‌کنند.

وجود نقص‌های عملکردی در مغز این افراد ممکن است شما را به این باور نزدیک کند که نمی‌توان برایشان کاری انجام داد، اما طبق آنچه که گفته شد این کودکان در مهارت‌های دیگر مانند دیگر همسالان عمل می‌کنند پس می‌توان با جایگزین کردن و استفاده از دیگر مهارت‌ها نقص موجود را برطرف کنند. به همین خاطر بهتر است هرچه زودتر برای انجام ارزیابی‌های روانشناختی و برنامه‌های درمانی مناسب به یک روان شناس کودک مراجعه کنید.

نکات مهم
مشکلات دیگری نیز می‌توانند در کودک وجود داشته باشند که شبیه به اختلال خواندن باشد اما تنها محدود به مشکل در خواندن نباشد. به همین دلیل ارزیابی باید به طور کامل و همه جانبه از طرف متخصص صورت بگیرد. برخی از این اختلالات که می‌تواند خانواده را در تشخیص به اشتباه بیندازد عبارت‌اند از اختلال بیش فعالی، سرعت پایین در پردازش اطلاعات، مشکلات شنوایی، مشکلات بینوایی و..

سؤالات متداول در مورد اختلالات خواندن
۱- آیا اختلال خواندن قابل درمان است؟
اگر تشخیص این اختلال به زودی انجام شود و کودک تحت درمان‌های روانشناختی مناسب قرار بگیرد می‌تواند عملکرد طبیعی خود را به دست بیاورد.

۲- آیا اختلال خواندن به دارو درمانی نیاز دارد؟
اختلال خواندن به تنهایی به دارو درمانی نیاز ندارد مگر اینکه مشکلات دیگری نظیر بیش فعالی شدید نیز وجود داشته باشد. شما با اطلاع از زوش های نوین در روانشناسی کودک می توانید با بهترین روش ها به بهبود فرزندتان کمک کنید.