کودکی را عقب افتاده ذهنی محسوب می کنند که قبل از هجده سالگی حداقل در دو مورد از موارد زیر از کودکان متوسط بسیار عقب تر باشد: توان عقلی، تسلط بر زبان (حرف زدن)، توانایی مراقبت از خود، مهارت های اجتماعی، برنامه ریزی برای آینده، کارهای مدرسه، علایق تفریحی و توانایی های حرفه ای و شغلی.
کارشناسان در گذشته عقب افتادگی ذهنی را براساس شدت ناتوانی به چند دسته خفیف، متوسط، شدید و خیلی شدید تقسیم می کردند. ولی این تقسیم بندی در مورد عموم قابل انطباق نبود به عنوان مثال کودکی که در خانه تا حد زیادی طبیعی و منطقی بود ولی هر گاه در خانه شلوغ و پر جنجال قرار می گرفت رفتارش غیرعادی می شد. امروزه بعضی از کارشناسان به جای اینکه این کودکان را براساس توانایی ها و ناتوانی ها تقسیم بندی کنند، براساس نوع و شدت سرویس های تکمیلی و اضافی که این کودکان برای به کارگیری حداکثر توان بالقوه خود نیاز دارند آن ها را تقسیم می کنند، برای نمونه بعضی از کودکان فقط گاهی به کمک های اضافی احتیاج دارند، عده ای در تمام مدت به کمک نیازمندند، بعضی دیگر به کمک های زیاد دیگران محتاج هستند و بالاخره بعضی دیگر از هر جهت وابسته به دیگران هستند و خود قادر به هیچ کاری نیستند.

هنگامی از برچسب عقب ماندگی ذهنی استفاده می کنیم که کودک به سن معینی از رشد رسیده باشد و در آن سن عملکرد او از حد متوسط خیلی پایین تر باشد و در کودکان کمتر از شش سال اصطلاح “تاخیر در رشد” به کار برده می شود. مفهوم آن این است که این کودک زیر متوسط است ولی هنوز مسلم نیست اگر شرایط آموزشی مناسب و سرویس های تکمیلی در اختیارش قرار گیرد در طی چند سال آینده تا چه حدی می تواند خود را بالا بکشد. از آنجا که کودکان خردسال در طی مسیر رشد و تکامل خود پیشرفت های ناگهانی و غیر منتظره ای از خود بروز داده اند یک ناحیه خاکستری یا نیمه روشن وجود دارد که هیچ کس نمی تواند پیش بینی کند آیا عقب ماندگی ذهنی یا به حالت عادی تبدیل خواهد شد. بنابراین اگر به شما گفته شده که فرزندتان تاخیر در رشد دارد سوال اصلی این است که عملکرد فرزندتان نه تنها حالا بلکه در پنج سال آینده چگونه خواهد بود.