با توجه به اهمیت عادت دهی کودکان به مساجد، اسلام در قبال مسجد رَوی کودکان چه دیدگاهی دارد؟ در جواب این سؤال، باید گفت که در نگاهی ابتدایی به احادیث و روایات با پاسخ های دوگانه ای مواجه می شویم : 1- احادیثی که ورود کودکان را به مسجد مکروه می شمارد. 2- احادیثی که […]
با توجه به اهمیت عادت دهی کودکان به مساجد، اسلام در قبال مسجد رَوی کودکان چه دیدگاهی دارد؟
در جواب این سؤال، باید گفت که در نگاهی ابتدایی به احادیث و روایات با پاسخ های دوگانه ای مواجه می شویم :
1- احادیثی که ورود کودکان را به مسجد مکروه می شمارد.
2- احادیثی که دلیل بر بلامانع بودن حضور کودکان در مسجد، و تشویق بدان امر است.
چند حدیث که به طُرق مختلف در باب کراهت حضور کودکان در مساجد وارد شده است چنین است:
حضرت رسول اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) می فرمایند :
«جنبوا مساجدکم مجانینکم و صبیانکم»
از مساجدتان، دیوانگان و کودکان خود را دور نگه دارید .
البته، شماری از علما و اهل سنت از این حدیث حکم عدم جواز ورود کودک را به مسجد استنباط کرده و بدان فتوی داده اند . قابسی از مالک نقل می کند : اگرکودک در سنین بازی و شیطنت است، من ورود او را به مسجد جایز نمی دانم.
اما در مقابل این حدیث، ما در مأخذ دینی شاهدیم که پیامبر (ص) و اصحاب ، بچه های خود را به مسجد می آوردند، نه تنها بچه های سه چهارساله بلکه زنان اصحاب با بچه های شیرخوار خود درنمازهای جماعت حاضر می شدند.
روایات نشان نمی دهند که پیامبر رحمت (صلی الله علیه و آله و سلم) حتی در یک مورد برآنان یا بر والدین آنان نهیب زده یا به آوردن بچه هایشان به مسجد اعتراض کرده باشند. بلکه برعکس، عکس العملهایی که حاکی از تشویق و رضایت است، ازجانب آن حضرت مشاهده می شد.
ابن عمر درباره پیـامبر (ص) چنین می گوید رسول خدا را دیـدم که در منبر برای مردم سخنرانی می‌کردند، امام حسن (علیه السلام) درخروج از مسجد پایش لیز خورد و به زمین افتاد .حضرت از منبر پایین آمد تا او را بگیرد، مردم او را گرفتند و به ایشان دادند. حضرت (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند: خدا شیطان را بکشد. واقعاً فرزند موجب آزمایش است. به خدا قسم، هیچ متوجه پاییـن آمدن از منبر نشدم، تا اینکه او به من رسانده شد.
گاهی، پیغمبر (صلی الله علیه و آله و سلم) درحال سجده بودند، که امام حسن (علیه السلام) می آمدند و برپشت پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) می نشستند. پیغمبرص به همان حال می ماندند و سجده را طول می دادند.
شبی پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) نماز عشاء می گذاشتند و سجده ای بسیار دراز به جا آورند. پس از پایان نماز، علت را از ایشان پرسیدند ، پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند: پسرم حسن بر پشتم سوار بود ، و ناراحت بودم که پیاده اش کنم.
- دو روایت دیگر که برحضور کودکان شیرخوار و خردسال در مسجد دلالت می کند، جالب توجه است.
صاحب مستدرک الوسائل ، از کتاب عدة الداعی چنین نقل می کند:
روزی رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) با مردم نماز می گزاردند که دو رکعت آخر را کوتاه تر کردند. پس از اتمام نماز ، مردم گفتند: یا رسول الله، متوجه کوتاه کردن نماز شدیم، آیا اتفاقی در نماز روی داد .
فرمودند : چطور مگر ؟
گفتند: دو رکعت آخر را کوتاه و مختصر برگزار کردید؟
فرمودند : آیا صدای گریه بچه را نشنیدید .
و درحدیث دیگری هست که فرمودند: ترسیدم فکر پدرش بدان مشغول شود.
رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) درحدیث دیگری نیز می فرمایند :
من به نماز می ایستم و می خواهم تا آن را طولانی سازم . پس ، گریه کودکی را می شنوم. و چون خوش نمی دارم که بر مادر او سخت گیری کنم ، نماز را کوتاه تر برگزار می کنم .
- در حدیث دیگری ضمن دلالت بر حضور کودکان در مساجد چگونگی شرکت آنان در صفوف جماعت ، بدین گونه بیان شده است :
«عن‌جابر،عن ابی‌جعفر قال: سألته عن الصبیان اذا صفوا فی الصلوه المکتوبة ، قال: لا تؤخر و هم عن الصلوة و فرقوا بینهم »
جابر نقل می کند که امام باقر (علیه السلام) درباره کودکانی که در نماز واجب حضور می یابند پرسیدم. حضرت فرمودند: آنان را در آخر صفهای جماعت باهم نگذارید، بلکه جداگانه دربین بزرگسالان پراکنده سازید.
با توجه به احادیث و روایاتی که یاد آور شدیم، اگر جمع بندی صحیحی به عمل نیاید شاید این شبهه ایجاد شودکه احادیث مشمول نوعی تناقض گویی شده اند، درحالی که به هیچ وجه چنین نیست . صدور احادیثی از قبیل: «جنبوا مساجدکم مجانینکم وصبیانکم …» نشان می دهد که این حدیث شریف، کودکانی را در نظر دارد که در حرکات خود و در شیطنت و شلوغ کاری مثل دیوانگان عمل می نمایند و در صورت حضور در مسجد، موجب آلودگی یا ایجاد بی نظمی غیر متعارف در مسجد می شوند .
این احتمال هم وجود دارد که در جامعه آن روز با توجه به شرایط و عدم امکاناتی از قبیل پوشاک مناسب بچه، حضورکودکان چه بسا موجب آلودگی مسجد و حاضران در مسجد می شد.
طبق نظر فقیه بزرگوار شهید ثانی:« مُراد کودکانی است که به طهارت آنان اعتمادی نیست یا این که خوب و بد را تشخیص نمی‌دهند اما بچه مُمیزکه طهارت او مورد وثوق است و خودش نیز بر نمازها مواظبت می کند، کراهتی برآن متوجه نیست، بلکه سزاوار است او را به آمدن مسجد تمرین داد، هم چنانکه لازم است برای نماز تمرین و عادت داده شود »
نویسنده این مطلب :
سلام.ممنون از مطلب زیبایتان. کاش اسناد احادیث هم ذکر می شد.