مسئله افت تحصیلی به عنوان قدیمیترین و بحثانگیزترین مسئله آموزش و پرورش ایران در دهههای اخیر بوده است که فاصله بین وضعیت علمی موجود فراگیران با وضعیت مورد انتظار آن ها از حد معقول و مقبول آن فراتر رفته است و منجر به خسارتهای اقتصادی، روانی و اجتماعی گردیده است. عمدهترین دلایل افت تحصیلی […]
مسئله افت تحصیلی به عنوان قدیمیترین و بحثانگیزترین مسئله آموزش و پرورش ایران در دهههای اخیر بوده است که فاصله بین وضعیت علمی موجود فراگیران با وضعیت مورد انتظار آن ها از حد معقول و مقبول آن فراتر رفته است و منجر به خسارتهای اقتصادی، روانی و اجتماعی گردیده است.
- عمدهترین دلایل افت تحصیلی
۱) عوامل فردی: شامل هوش، توجه و دقت، انگیزه و هیجانات و آشفتگیهای عاطفی و نارساییهای جسمی.
۲) عوامل خانوادگی: شامل روابط خانوادگی، فقر مالی و اقتصادی، فقر فرهنگی والدین، فقدان والدین یا والد.
۳) علل آموزشی مدرسه: شامل شیوه تدریس معلم، برنامه درسی مدرسه، پیشداوری معلم، شرایط فیزیکی کلاس، ارزیابیهای نادرست معلمان از عملکرد دانشآموزان، پایین بودن نسبت معلم دانشآموزان، کمبود معلم مجرب، آموزشدیده و علاقهمند به تدریس و تحت پوشش قرار نگرفتن دانشآموزان واجبالتعلیم.
- ارائه راهکارهای کاهش افت تحصیلی
افت تحصیلی موضوعی غیرقابل حل نیست، اما حل آن هم یکباره و ناگهانی و با شیوههای آنی میسر نیست. برای مقابله با این پدیده، به برنامهریزیهای درازمدت و زیربنایی احتیاج است که بر اساس واقعیتهای اجتماعی باشند و ضمانت اجرایی به عنوان یکی از اصول برنامهریزی آموزشی را داشته باشند.
الف) برنامههای درازمدت یا بنیادی: این برنامهها تدابیر زیربنایی است که یک سیاست کلی را در نظام آموزشی میطلبد. برخی از جزئیات این روشها عبارتند از:
۱) تجدیدنظر در نظام ارزشیابی.
۲) کاهش تعداد دانشآموزان هر کلاس.
۳) ارزیابی هوشی دانشآموزان قبل از دبستان.
۴) فراهم کردن امکانات آموزش و پرورش.
ب) برنامههای کوتاهمدت: جزئیات این برنامهها به شرح زیر است:
۱) تهیه به موقع کتابهای درسی و فراهم آوردن وسایل کمک آموزشی.
۲) همکاری نزدیک اولیای مدرسه و والدین.
۳) ارزیابی عملکرد معلمان و تشویق معلمان کارآمد.
۴) تقویت انگیزههای درونی دانشآموزان.
همچنین تغییر در نگرشهای آموزشی معلمان، تغییر در سبکهای مدیریت مدارس، نوآوری در روش تدریس، اصلاح فرآیند یاددهی _ یادگیری و توجه به مشارکت مردمی میتواند در کاهش مسائل آموزش و پرورش به ویژه افت تحصیلی مثمر ثمر باشد بهرهگیری از مطالعات تطبیقی یعنی استفاده از تجربیات سایر کشورها در این زمینه میتواند موثر باشد.
- خسارتهای ناشی از افت تحصیلی
۱) هزینههای تحمیل شده به دولت که شامل:
▪ اتلاف هزینههای جاری اداره موسسات آموزشی توسط دولت.
▪ اتلاف سرمایهگذاریهای ثابت، برای احداث و تجهیز فضاهای آموزشی و پرورشی.
۲) هزینههای تحمیل شده بر خانواده شامل:
▪ اتلاف هزینههای مستقیم خانواده مثل پرداخت حق ثبتنام، هزینه لوازمالتحریر.
▪ اتلاف هزینههای حمل و نقل، ارتباطات برای رفت و آمد دانشآموزان به مدرسه.
۳) خسارتهای وارده به دانشآموزان شکستخورده شامل:
▪ هزینه فرصت از دست رفته بر اثر دیرتر راه یافتن به بازار کار.
▪ خسارتهای دیگری که بر فرد وارد میشود مثل هزینه واقعی سرخوردگی، احساس حقارت و بیکفایتی و خودپنداری منفی.
به نظر میرسد که بعد روانی اجتماعی خسارتها که به دانشآموزان و خانواده آنها وارد میشود، به مراتب ضربات روانی جدیتری نسبت به بعد مادی خانواده بر فرد تحمیل میکند و متاسفانه جبران زخمهای شکست تحصیلی به کندی انجام میشود.
شناخت علل فردی، اجتماعی از یک طرف و علل ساختاری و آموزشی نظام تعلیم و تربیت از طرف دیگر مسائل را پیچیدهتر کرده است. بدین منظور برای کاهش افت تحصیلی میتوان از تغییر و نوآوری آموزش در عرصه تربیت هنر، نظام ارزشیابی، روشهای تدریس، مشارکت اولیا، و سبکهای مدیریتی مدارس استفاده کرد.