بـدون تـردید مـدارس تأثیر مهمی در رشد اجتماعی کودک دارند. اما شاید اولین و مؤثرترین اثرات بر رشد کودک مربوط به تلویزیون بـاشد. تا سن 16 سالگی متوسط کودکان بیشتر وقت خود را صرف تماشای تلویزیون نمودهاند تا کارهای مـدرسه. اساسا کودکان در طول روز چـه زمـانی را صرف تماشای تلویزیون میکنند؟ آیا الگویهای […]
بـدون تـردید مـدارس تأثیر مهمی در رشد اجتماعی کودک دارند. اما شاید اولین و مؤثرترین اثرات بر رشد کودک مربوط به تلویزیون بـاشد. تا سن 16 سالگی متوسط کودکان بیشتر وقت خود را صرف تماشای تلویزیون نمودهاند تا کارهای مـدرسه.
اساسا کودکان در طول روز چـه زمـانی را صرف تماشای تلویزیون میکنند؟ آیا الگویهای تماشای تلویزیون با افزایش سن تغییر میکنند؟ چه نوع برنامههایی را کودکان تماشا میکنند؟ چه مقدار از محتوای برنامههای تلویزیون را کودکان درک میکنند؟ آیا باعث میشود کمتر کتاب بخوانند؟ آیا در رفتار کودکان تأثیر بد یا خوب دارد؟ آیا بینندگان تلویزیون پرخاشگری بیشتری دارند؟ یا به یـادگیری آن ها افزوده میشود؟ و آخر اینکه آیا آگهیها مانند برنامههای تلویزیون در کودکان تأثیر دارند؟
- الگوهای تماشای تلویزیون چیست؟
تماشای تلویزیون از اوایل زندگی آغاز میشود. حتی نوزادان از بینندگان تلویزیونند، مثلا کودکان شـش مـاهه تقریبا روزانه یک ساعت و نیم در برابر تلویزیون مینشینند. در هر حال تا سن 2/5 تا3 سالگی کودکان بینندگان دائمی تلویزیون میشوند با وجود این نگاه کردن به تلویزیون امر پیوستهای نیست. وقتی کودکان 3 تـا 5 سـاله را هنگام تماشای برنامهای زیر نظرگرفتند، 215 بار در طول یکساعت به اطراف نگاه کردند. هنگام تماشای تلویزیون حدود 75% چشم دوختن آنان به تلویزیون بسیار کوتاه یعنی 6 ثانیه بود!
الگوی تماشا به تلویزیون نـه تـنها تحت تأثیر محتوی برنامهها قرار میگیرد بلکه از جنبههای ظاهری مانند نقاشی متحرک و حرکات سریع، موزیک با صدای بلند، مضامین دیداری و شنیداری ویژه نیز متأثر میشوند. این جنبههای ظاهری تلویزیون هم کودکان را برمیانگیزد و هـم تـوجه کـودکان را به تلویزیون تداوم میبخشد و حفظ مـیکند. بـعلاوه ایـن اثرات به سهم خود مستقل از محتوای برنامههای تلویزیون است، و برای کودکان کوچک و بزرگ یکسان است.
زمان تماشای تلویزیون به تدریج تا سن نـوجوانی افـزایش مـییابد تا جاییکه حدود 4 ساعت در روز میرسد. جالب است خـاطرنشان گردد کـه کودکان بیشترین تماشاگران تلویزیون نیستند، بلکه بزرگسالان بیشتر از کودکان به تلویزیون تماشا میکنند، به ویژه بازنشستگانی که بالاتر از 65 سال سن دارنـد. ایـن الگـوی تماشا به تلویزیون احتمالا به عنوان یک گرایش عام و مشترک در سـراسر اروپا، کانادا، استرالیا دیده میشود.
- کودکان چه برنامههایی را تماشا میکنند؟
کودکان برنامههای متنوع و گوناگونی از جمله کارتن، برنامههای فکاهی، برنامههایی با محتوای خانوادگی و آمـوزشی را تماشا میکنند. سلیقه دخترها و پسرها در تماشا به برنامههای تلویزیون بـاهم فـرق دارد. پسران بیشتر به فیلم های پرحادثه و ورزشی نگاه میکنند و دختران نمایش های اجتماعی و انسانی و دراماتیک را ترجیح میدهند. همچنانکه کودکان رشد مـیکنند و بـزرگ مـیشوند، برنامههای کودکان را کمتر تماشا میکنند و بیشتر به برنامههای معمولی نگاه میکنند.
- آیا کودکان برنامههای تلویزیون را درک میکنند؟
همچنانکه مهارت های شناختی کـودکان رشـد مـییابد آنان بیشتر قادر بهدرک روابط بین اعمال و پیامدهای آن ها میشوند که به نوبه خود ممکن است کمتر تحت تأثیر تـلویزیون قـرار گـیرند. مطالعات اخیر درباره اثرات الگوهای پرخاشگرانه نشان داد که تنبیه یک الگو، به دلیل اعـمال پرخـاشگرانهاش از سرمشقگیری بینندگان میکاهد.
داستان های تلویزیون اغلب پیچیدهاند و شامل اعمال جداگانه و پیامدهای تنبیهی قابل ملاحظهای هستند که مـمکن اسـت برای بیننده جوان مشکل باشد که بین جنایات و تنبیه پیوند برقرار نمایند. مـطالعهای ایـن فرضیه را محک زد، کودکان کلاس سوم، ششم، دهـم بـه صـحنه خشونتآمیزی که به یک تنبیه ختم میشد نـگاه کـردند، این تنبیه بلافاصله از پخش یک آگهی بازرگانی و هم بعد از آن نشان داده میشد.
وقتی آگهی بـین جـنایات و تنبیه قرار میگرفت کودکان کلاس سـوم نـشان دادند کـه احـتمال دارد رفـتار پرخاشگرانهتری داشته باشند نسبت به وقـتی کـه آن ها صحنه خشونتآمیز با پیامد تنبیه را بدون وقفه دیدند. قراردادن آگهی بین صـحنه خـشونتآمیز با پیامد تنبیه در پرخاشگری بعدی کودکان کـلاس ششم و دهم بیتأثیر بـود. نـاتوانی کودکان کوچک در پیوند اعمال و پیامدهای آن در بـرنامههای عـادی تلویزیون، ممکن است تأثیر آن ها را در این بینندگان افزایش دهـد.