به فردی که به دنبال ناتوانی شدید و دائمی ناشی از فلج عضو، قطع اندام نقص عضو، دچار ضعف اختلال یا عدم توانایی در اندام ­های حرکتی شده و برای تحرک نیاز به استفاده از پاره ­ای وسایل کمکی دارد را معلول جسمی – حرکتی گویند.

علل معلولیت­ های جسمی حرکتی :

1) معلولیت­ های مادرزادی:

این نوع معلولیت ممکن است ژنتیکی باشد و از والدین به ارث برسد که جنین را از بدو تشکیل نطفه مبتلا می­کند (مثل ناشنوایی ارثی، دیستروفی عضلانی دوشن و بکر و …) و یا ممکن است نطفه سالم و جنین در دوران بارداری و هنگام زایمان بیمار و معلول شود (مثل ضربات وارده به نوزاد هنگام تولد، سرخجه مادرزادی، تماس مادر با اشعه ایکس، سوء تغذیه مادر و …)

راه های پیشگیری از معلولیت­ های جسمی حرکتی:

پرهیز از ازدواج ­های فامیلی

مراقبت­های دوران بارداری و تغذیه صحیح مادر

اجتناب از باردار شدن در سنین بالای 35 سال و زیر 18 سال

مصرف نکردن دارو در هنگام بارداری

اجتناب از در معرض اشعه قرار گرفتن

انجام زایمان تحت نظر پزشک متخصص

مشاوره ژنتیک پیش از ازدواج، پیش از بارداری یا حین بارداری

از جمله اقداماتی هستند که می­ توانند از بسیاری از معلولیت­ های جسمی حرکتی پیشگیری نمایند .

2) معلولیت­ های اکتسابی:

در اثر تصادفات، حوادث یا بلایای طبیعی، جنگ، آتش سوزی، مسمومیت ­ها و یا بیماری­های مزمن و عوارض ناشی از آنها، فرد ممکن است پس از تولد و در طول عمر خود دچار این معلولیت گردد.

کودک معلول ممکن است نیازمند نوع رفتار ویژه در تمام طول رشد خود باشد ولی از هرچیزی مهمتر این است که باید خیلی طبیعی و تا آنجا که ممکن است درست مثل سایر کودکان با او رفتار شود به خصوص از طرف پدر و مادر. حتی با یک نقص شدید هم کودک میتواند شاد و اجتماعی بار بیاید و باید فرصت یادگیری کنش و واکنش دوجانبه با سایر کودکان از سن پایین به او داده شود.

مهم این است که با وضعیت کودک خود کنار بیایید و تمام وقت خود را صرف آرزوی اینکه او طور دیگری بود، حمایت بیش از حد از او یا دور نگهداشتن او از دیگران نکنید.فکر خود را با ناراحتی یا احساس شرم از وضعیت یا ظاهر کودک خود مشغول نکنید به خصوص اینکه افسوس خوردن هیچ کمکی به کودکتان نمیکند.

اغلب اوقات پدر یا مادر چنان دل مشغولی در مورد معلولیت کودک خود و درمان آن پیدا می کند که فرزند خود را به عنوان یک انسان فراموش میکند و به این ترتیب نمیتواند از سایر ویژگی های بی عیب کودک خود لذت ببرد. بسیاری از کودکان معلول و والدین آن ها میتوانند از یک زندگی تقریبا طبیعی برخوردار باشند. ولی یکی از دشوارترین مشکلاتی که یک پدر یا مادر ممکن است با آن رو به رو شود بزرگ کردن کودکی است که مبتلا به معلولیت های چندگانه یا ناتوانیهای جسمی چنان شدیدی است که قادر به برقراری ارتباط ،حرکت ،یا بازی کردن نیست.

مثلا برخی از کودکان مبتلا به فلج مغزی شدید نمیتوانند بدون کمک دیگران حرکت کنند قادر به سخن گفتن قابل فهم نیستندو ممکن است از نظر ذهنی هم عقب افتاده باشند. هرچند بسیار مشکل است ولی در چنین شرایطی باید شجاعانه این حقیقت را بپذیرد که کودک شما تا آخر عمر خود به مراقبت تمام وقت احتیاج خواهند داشت.

• چگونه میتوانید به کودک خود کمک کنید؟

به یاد داشته باشید که کودک شما میتواند یادبگیرد و دوست داشته باشد.عقیده ی کلی متخصصین مراقبت بهداشتی که از کودکان دارای معلولیت های شدید یا چندگانه نگهداری می کنند این است که مداخله باید از سن خیلی پایین آغاز شود. سعی کنید تمام اعضای خانواده ی خود را از همان ابتدا در موضوع دخالت دهید.شما باید با سایر فرزندان خود روراست باشید زیرا آنها باید از خودگذشتگی هایی نشان دهند آنها می بایستی بخش بزرگی از بار داشتن یک برادر یا خواهر شدیدا معلول را به دوش بکشند.

تمام افراد خانواده نه تنها باید چگونگی مراقبت از کودک معلول شما و نحوه ی تحریک او را بیاموزند بلکه احتمالا به مساعدت برای ایجاد علاقه در خودشان نسبت به کودک نیاز خواهند داشت. به علاوه برادران و خواهران نیازمند توجه ویژه هستند تا احساس فراموش شدن یا قربانی شدن برای کودک معلول به آنها دست ندهد.بنابراین باید وقت خاصی برای گذراندن با هریک از کودکان خود اختصاص بدهید.

برخی از کودکان مبتلا به بیماریهای مزمن مثل فیبروز کیستیک یا دیستروفی عضلانی نیز مشکلات جسمی شدیدی دارند.تشخیص زودرس و درمان مناسب نقش تعیین کننده دارد. این نه فقط به خاطر احتمال رفع بیماری کودک بلکه به این دلیل است که مداخله ی زودرس ممکن است زندگی کودک و آسایش و التذاذ از آن را برای کودکتان تا زمانی که زنده است طولانی کند.