بیشتر زوج‌هایی که ازدواج کرده‌اند یا تصمیم به ازدواج دارند، برای داشتن فرزند برنامه‌ریزی می‌کنند. چندین سال قبل داشتن خانواده‌ای بزرگ رایج بود و این یک فایده محسوب می‌شد. اما با گذشت زمان و با بالا رفتن هزینه‌های زندگی، داشتن خانواده‌ای بزرگ دیگر عملی نبود. در واقع اکنون بیشتر خانواده‌ها تنها به داشتن یک فرزند قانع‌اند و بعضی از آن‌ها حتی فرزندی نمی‌خواهند.

آسیب های تک فرزندی و کم فرزندی بدین شرح است:

1- پایین بودن امید به زندگی:
در خانه ای که تعداد فرزندان بیشتر است، امید به زندگی نیز بیشتر است.در خانواده های تک فرزند، با بیمار شدن فرزند، پدر و مادر هم بیمار و نگران می شوند که مبادا او را از دست بدهند و یا اگر خود والیدن از دنیا بروند، تکلیف و آینده فرزندشان چه می شود.اما در خانواده های با فرزند زیاد، این نگرانی شدید وجود ندارد و فضایی منطقی تر و عاقلانه تر حاکم است و بیشتر وقت و فکر والدین، صرف تربیت فرزندان می شوند و این آرامش را دارند که اگر روزی از دنیا بروند، خواهر و برادرها هستند که یکدیگر را حمایت کنند.

2- پرتوقع شدن فرزند:
یکی از آسیب های تک فرزندی توجه افراطی و بیشتر از نیاز به فرزند است که او را پر توقع بار می آورد.این توقع بالا می تواند از والدین و جامعه باشد. اگر چند فرزند داشته باشیم این توجه و محبت بین چند فرزند تقسیم می شود و محبت، تعادل و توازن پیدا می کند. پدری که از سرکار به منزل می آید و تنها تک فرزندش را می بیند و از محبتش او را فراوان می بوسد وقتی بوسه ها زیاد شد و محبت و توجه بیش از اندازه به فرزند شد باید انتظار این را داشته باشیم که فرزند به پدر بگوید بابا برایم کامپیوتر یا تبلت یا… می خری؟

3- تربیت ناصحیح:
تعدد فرزند در تربیت صحیح فرزندان نیز مؤثر است. معمولا بی تجربه بودن والدین برای اولین فرزند، مشکلاتی برای کودک بوجود می آورد ولی تربیت فرزندان بعدی به دلیل افزایش تجربه و دانش تربیت در والدین، راحت تر خواهد شد
پدر و مادر باید نگران تربیت که یک عرصه مهم است باشند  ولی تربیت یک مهارت نیز هست، اگر رانندگی را یاد بگیریم چه یک کیلومتر و چه صد کیلومتر را می توانیم رانندگی کنیم، اگر همه دانش و مهارت های تربیتی را یاد بگیریم 2 و 4 فرزند فرقی نخواهد کرد.
اگر والدین، وقت کافی برای فرزندن بگذارند و دانش تربیتی شان را بالا ببرند، اگر چند فرزند داشته باشند، در تبیت صحیح یاری شان می کند ولی در صورتی که دو مورد وقت و دانش کافی را داشته باشند اما تک فرزند باشند، در تربیت، دچار آسیب می شوند زیرا محبت بیش از حد وجود دارد و فرزند، پرتوقع بار خواهد آمد.

4- امر و نهی های زیاد والدین:
وقتی فرزند تک باشد، اشتباهاتش نیز بیشتر به چشم می آید و دیده می شود بنابراین انتظارات والدین از او بالا رفته و شروع به امر و نهی می کنند.

5- لجبازی کودکان:
بین امر و نهی والدین و لجبازی کودک رابطه مستقیم وجود دارد. هر چه امر و نهی والدین بالا می رود، زمینه لجبازی در فرزند نیز بیشتر می شود. در خانواده های با فرزندان بیشتر این موارد کمتر است.گاهی اوقات؛ لجبازی در تک فرزندان، تا دوران ازدواج و یا بعد از آن کشیده می شود.

6- پرخاشگری:
پرخاشگری به چند دلیل اتفاق می افتد:

الف- تک بودن و بیکاری : بیکاری؛ زمینه پرخاشگری را فراهم می کند.
ب- توقع بالای فرزند: چون فرزند، کانون محبت والدین است.
ج- لوس شدن بدلیل مرکز توجه قرار گرفتن فرزند.
البته ممکن است در خانواده هایی که فرزندان بیشتری دارند هم لجبازی و پرخاشگری وجود داشته باشد، ولی احتمالش کمتر و درمانش آسانتراست.

7- عدم رشد اخلاقی:
اگر تک فرزند پسر باشد چون بیشتر در کنار مادر است، بیشتر، رفتار های دخترانه پیدا می کند و دخترانه تربیت می شود. طبق روایت امیرالمومنین (علیه السلام) انسان ها بر مرام و منش همنشین خود هستند. به همین دلیل به والدین گفته می شود برای فرزندان همبازی و همنشین بیاورید.

8- جاه طلبی:
تک فرزند ها چون همیشه تک و مرکز توجه بوده اند مغرور و متکبر می شوند و جاه طلب می شوند، حتی در مدرارس شاهد این هستیم که اگر دانش آموزی در درس تک باشد و همه توجهات به سمت او باشد غرور پیدا کرده و می گوید هیچ کس به من نمی رسد.

9- انزوا طلبی:

تک فرزند ها بدلیل خلوت بودن خانه و تنها بودنشان همیشه سرشان به کار خودشان است همانطور که امروزه دیده می شود، تلیویزیون،بازی های کامپیوتری، حتی تبلت در مهمانی ها ، تنها تکیه گاه آن ها شده و ترجیح می دهند به این شکل با فضای بیرون ارتباط برقرار کرده و خودشان را سرگرم کنند.این بی تحرکی ها باعث افزایش وزن و چاقی کودک می شود.ولی در خانواده های شلوغ این ، دنبال هم کردن ها و کشتی گرفتن ها بیشتر است و وقت وانرژی بیشتری را از فرزندان می گیرد.

10- نداشتن روحیه تلاش:
تک فرزندان زیاده خواه بار می آیند.برخی از جوانانی که در جماعه می بینیم، چون تک فرزند بوده اند، به والدین شان وابستگی پیدا کرده اند و انگیزه تلاش را در درونشان از دست داده اند لذا به سراغ کارهای سخت و خارج از خانه نمی روند.والدین نیز از سر دلسوزی، کارها و مسئولیت های سخت بر عهده او نمی گذارند.

11- نداشتن قدرت حل مشکلات:

انسان موجود اجتماعی است، و در اجتماع با فراز و نشیب ها مواجه می شود و در صدد حل آن ها بر می آید. در خانواده هایی که چند فرزند وجود دارد گهگاه بین فرزندان کشمکش بوجود می آید و فرزندان برای حل مشکلات تلاش می کنند و قدرت حل مساله در آن ها بالا می رود، ولی در خانواده های تک فرزند والدین همواره فرزند خود را مورد حمایت قرار می دهند و مشکلات فرزند را والدین حل می کنند. در آینده این فرزند در مدرسه و محیط های بزرگتر جامعه قادر به حل مشکلات خود نخواهد بود و همیشه نیازمند دخالت والدین برای حل مشکل خود است.

12- فراگیری مهارهای کمتر:
تک فرزندان مهارتهای کمتری را یاد می گیرند یا دیرتر از سایرین به آنها می رسند.اکثرشان نیز در نورم سن رشدشان قرار نمی گیرند.کودک در هر سنی که قرار دارد باید بتواند مهارتهای مربوط به همان سن را بیاموزد و انجام دهد.به عنوان مثال در 4 سالگی باید بتواند مسواک بزند، لباسش را عوض کند و… برخی کارشناسان معتقدند حتی باید بتواند دوچرخه سواری کرده و دور بزند و دکمه هایش را ببندد. اما در خانوداده های تک فرزند، این مهارت ها دیرتر فرا گرفته می شوند.در صورتی که در خانواده های چند فرزند، فرزندان این مهارتها را از یکدیگر می آموزند و رشد و یادگیری فرزند دوم از فرزند اول سریعتر است.

در خانواده های چند فرزند:
الف: فرزندان از دیگران یاد می گیرند.
ب: توجه پدر و مادر از یک نفر برداشته می شود و فرزند مجبور است کارهایش را خودش انجام دهد.
ج: فرزندان در حضور بچه های دیگر به انجام کارهای خود مثل غذا خوردن و…تشویق می شوند و بین آنها رقابت بوجود می آید.

در جمعیت های بالاتر هم مهارت های بیشتری وجود دارد. مثلا اردو رفتن برای بچه ها خیلی خوب است، چون آن ها را در جمع قرار می دهد و این جمع انسان را به صورت ناخود آگاه به سمت جلو سوق می دهد، حتی بزرگ ترها هم اگر تنها به کوهنوردی بروند خسته می شوند ولی اگه دسته جمعی باشد خستگی کمتر و انگیزه حرکت بیشتر می شود. بچه های تک زود احساس خستگی می کنند و اگر مهارتی هم وجود داشته باشد، انگیزه انجام دادن آن را ندارند.