یـکی از نـهادهای اصـیل اجتماعی خانواده است. دانشمندان همه اعتراف دارند که یکی از مراکز حساس پرورشی کودکان محیط خـانواده است. این نهاد تربیتی از نظر محتوی میتواند آموزنده و سازنده باشد چنانچه می تواند بـدآموز و گمراهکننده نیز باشد حـال بـاید دیده که نقش سازندگی و تربیتی خانواده در انحصار عوامل مادی و فیزیکی […]
یـکی از نـهادهای اصـیل اجتماعی خانواده است. دانشمندان همه اعتراف دارند که یکی از مراکز حساس پرورشی کودکان محیط خـانواده است. این نهاد تربیتی از نظر محتوی میتواند آموزنده و سازنده باشد چنانچه می تواند بـدآموز و گمراهکننده نیز باشد حـال بـاید دیده که نقش سازندگی و تربیتی خانواده در انحصار عوامل مادی و فیزیکی است؟ یا عوامل دیگری نقش اساسیتری را در عهده دارند.
اسلام گرچه راجع به مواد غذایی و تعداد افراد خانواده و وسعت خانه مسکونی توصیههای سودمندی نموده و سـعادت خانواده را از این نوع مسائل نیز بر کنار ندانسته است مثلا میفرماید وسیع بودن صحن خانه از نشانههای سعادت مرد است و نیز کمی افراد خانواده خود یکی از عوامل آسایش و سکون است. ولی اسـلام نـقش اساسی و تعیین کننده سرنوشت خانواده را وابسته بنحوه ارتباط زن و مرد دانسته است. تحقیقات دامنهداری که در مورد تاثیر خانوادههای گسسته روی کودکان انجام شده نشان میدهد که زندگی اجتماعی و عاطفی و حتی فکری اطـفال تـحت تاثیر سوء این نوع خانواده قرار میگیرد. ضمنا باید توجه داشت کودکانی که اولیاء شان از هم جدا شده و یا طلاق گرفتهاند مشکلات بیشتری دارند تا کودکانی که پدر و مادرشان وفات یـافتهاند.
رابـطه خانواده و اختلالات روانی
یکی از علل عمده اختلالات روانی در کودکان گسسته شدن رابطه خانواده و یا اختلافات شدید خانوادگی است در خانهای که صمیمیت و محبت وجود دارد کودک می تواند ثبات روحـی خـود را حـفظ کرده و هم تغییرات مطلوب را در شـخصیت خـود فـراهم آورد از یکطرف میتواند با اطمینان شخصیت خود با مشکلات روبرو شود و از طرف دیگر بدون داشتن اضطراب و تشویش رفتارهای نامناسب خود را مورد تـردید قـرار داده بنحو مطلوبی تغییر دهد.
کودک همانطور که از نـخستین لحـظات تولد به تغذیه سالم نیاز دارد همچنین بغذای دیگری نیاز دارد روانشناسان آنرا امنیت خاطر نامیدهاند یعنی کودک احساس کند پدر و مـادرش بـا یـکدیگر صمیمی و یگانه هستند این احساس عالی ترین غذای روحی است کـه به کودک داده می شود چه در پرتو این احساس همه نیروهای معنوی و علائق او پرورش یافته شکوفا می گردد. بر عکس کودکی که ایـن احـساس را نـدارد دچار خودخوری بوده همیشه در حال سوختن و گداختن خواهد بود و این اشـتباه پدر و مـادر است که خیال می کند می تواند با پردهپوشی و صحنهسازی کودک را از اختلافات عمیق خودشان در بیخبری نگه دارند و حـال آنـکه کـودک از چهره و رفتارشان بشکاف و جدایی آنان پی خواهد برد.
انتخاب همسر
اسلام برای ایـنکه مـحیط خـانه مملو از صفا و صمیمیت باشد در گزینش همسر توصیههای فراوان کرده است تا مبادا بر اثـر تـساهل و سـهلانگاری محیط خانوادگی بجای اینکه کانون عشق و محبت باشد بجهنم سوزانی تبدیل گردد بدیهی اسـت در ایـن صورت قربانیان اولیه این جهنم سوزان کودکان معصوم خانواده خواهند بود. در موردی امـام مـحمد بـاقر علیه السلام میفرماید: زن همانند گردنبند است باید دقت کنید چه نوع گردنبندی را بگردن خـود مـی افکنید.
از این روایت بخوبی آشکار میگردد که انسانها حـق نـدارند بـدون مطالعه و سنجش تن بازدواج با یکدیگر داده و پس ازگذشت مدت کوتاهی کودکان خود را به بدبختی و بـیچارگی بـیفکنند بلکه همبستگیهای فکری و روحی و ایمنی را در نظر گرفته پس از توافق بچنین کاری دست بـزنند ازدواجـهائی کـه بر محور دلدادگی و عشق انجام میگیرد چون متکی به تامل و اندیشه و سنجش نمی باشد خیلی زود دچـار شـکست مـیگردند و عواقب وخیم طلاق و جدائیها دامنگیر کودکان خردسال این نوع خانوادهها خواهد شـد.
اسـلام برای جلوگیری از این نوع ضایعات در امر ازدواج دستور می دهد که زن و مرد رعایت هم کفو بودن را نموده پس از حـصول آن بـاصل ازدواج رضایت دهند بدیهی است که کفو بودن تمام عوامل تطابق و تفاهم و هـمبستگی را در بـر دارد خواه محیطی و یا فامیلی و فکری و روحی عـلمی بـاشد. بـاید توجه داشت ازدواج همانند ترکیب دو عنصر شیمیایی اسـت هـر قدر عوامل ترکیبی در این دو عنصر بیشتر باشد ترکیب آنان استوارتر خواهد بود.
در روایـت دیـگری که از امام جعفر صادق (ع) نقل شـده نـقش حـساس زن را در دوستی و انس با مرد دانسته اسـت و کـلمهای که در این زمینه بکار برده شده چنین است الانیس الموافق یعنی زنـان در مـحیط خانوادگی باید با شوهرانشان دوست و رفـیق باشند علاوه بر ایـن در هـمه مسائل با یکدیگر توافق داشـته بـاشند پس زن شایسته بزنی گفته نمی شود که تنها در نظافت و پختو پز خانه مهارت داشـته بـاشد بلکه زنی است که در هـمه دوره زنـاشویی هـمدم و همگام با شـوهرش بـاشد و بعبارت دیگر رفیق بـا او بـاشد بدیهی است در پرتو این صفا و تفاهم چه نتایج درخشان و عالی عاید کودکان چنین خـانوادههایی خـواهد شد.
امنیت خاطر…
اسلام به این مقدار از پیشگیری اکتفاء نـکرده بـلکه کوشیده زن و مرد را با تجهیزات انسانی و ایمانی و اخلاقی مجهز کرده از بروز هر نوع اختلاف و شکافی پس از ازدواج در طول دوره زناشوئی جلوگیری بعمل آورد روی این اصل بزن و مـرد درس شـکیبایی و فداکاری داده آنان را در برخورد بـا نـاراحتی ها و تندیها و سایر دشواریها که از ناحیه یکدیگر متوجه دیگری میگردد بصبر و پایداری خوانده است و این به آن معنی نیست که زن و یا مرد را خواسته روش انظلام را در پیـش گـرفته ستمگری و تعدی فردی را تـائید کـرده باشد بلکه هدف اساسی اسلام جلوگیری از شکاف و گسستگی ارکان خانوادگی بوده تا از این رهگذر لطمه و زیانی متوجه کودکان معصوم نگردد.
و چون روحیه فداکاری در هر دو عضو خانواده باید باشد به هر دو تـاکید و سـفارش کرده است رسول الله(ص): اگر کسی با اخلاق بد همسر خویش صبر کند خداوند ثواب شکیبائی و بردباری ایوب پیامبر را باو مـیدهد و چنانچه زنی بر اخلاق شوهر خویش صبر کند خداوند درجهای مـانند آسـیه (هـمسر فرعون) به او خواهد داد. در روایت دیگری اینچنین آمده است: یعنی شکیبائی زن در برابر اذیت و آزار مرد همانا جهاد او مـحسوب مـیگردد.