فرهنگ جامعه بـه طـور کلـی شـامل طرز فکر، آداب ، سنن اجـتماعی، روابط سیاسی و اقتصادی، نـحوه اداره اجـتماع، طرز اجـرای مراسـم دینـی، شـکل تربیـت و سـوابق تـاریخی جامعـه اسـت. فرهنگ در جریان بازی به وجود می آید و هرگاه بازی ماهیت خلاق داشـته باشد ایـن فرهنگ می تواند به زندگی خود تداوم ببخشد، اگـر […]
فرهنگ جامعه بـه طـور کلـی شـامل طرز فکر، آداب ، سنن اجـتماعی، روابط سیاسی و اقتصادی، نـحوه اداره اجـتماع، طرز اجـرای مراسـم دینـی، شـکل تربیـت و سـوابق تـاریخی جامعـه اسـت. فرهنگ در جریان بازی به وجود می آید و هرگاه بازی ماهیت خلاق داشـته باشد ایـن فرهنگ می تواند به زندگی خود تداوم ببخشد، اگـر بازی خلاقیت خود را از دست بدهد، فرهنگ دچـار زوال و نـابودی مـی شـود.
امروزه اسـباب بـازی هـا کـه درصدد رقابت و ایجاد بازار هستند، بـه شـیوه ای سـیل آسـا در سـراسـر جـهـان گـسترش یافته اند اما هنگامی که با فرهنگ میزبان دچار تـفاوت می شوند، مشکلات و مسائل مربوط به آن ها پررنگ تر و پیچیده تر می شود و ابعـاد تـازه ای به خود می گـیرد. اسـباب بازی های جدید را سیاهه ای از تمـامی چیزهـایی می بیند که فرد بالغ از آن شـگفت زده نـمی شود. این مسئله در برخی جوامع و از جمله در فرهنگ اسلامی و ایرانی شکلی وارونه می یابد؛ یعنی کودک از طریـق رسـانه هـا یـا وسایل موجود در بازار با شخصیت ها و پدیده هایی آشنا می شود کــه والدیـن بـا آن بیگانه اند.
به این ترتیب عناصری وارد زندگی کودک می شود که نـه تنها بـا مـحیط اطـراف او هیچ تناسب و سنخیتی نـدارد بلکـه والـدین هـم طـرز رویارویی با آن را نمی دانند، چون اسـاساً از آن درک و شـناختی ندارند و گـاهی در برابر پیچیدگی و ظاهر جذاب برخی از اسباب بازی ها تسلیم مـی شــوند. در هـر صـورت، اسباب بازی ها بخشی از فرهنگ تربیتی به شمار می روند اما جنبـه تجاری آنها ایـن امـر را نادیده می گیـرد. از طـرف دیگـر، سـازندگان و طراحـان اسباب بازی، بخشی از ساخته های خـود را مـنطبق بـر فیلم ها و بازی های رایانه ای مخصوص کودکان طراحی می کنند و بنابراین، فرهنگِ همراه با اسباب بازی از طریق این تولیدات به کودک القا می شود و در سبک زندگی او تأثیر می گذارد.
بی توجهی بـه طراحی و ساخت صحیح و اصولی اسباب بازی در کشـور نیـز در ایجــاد خلأ فرهنگــی و رواج اسباب بازی هــای غـربــی مـــؤثر اســـت حتــی اسباب بازی هایی هم که به منظور مقابله و رقابت با انـواع غـربی آن ساخته شده اند، به دلیل نا آشنایی و منطبق نبودن با تجربیات و پیش متن های ذهنی کـودک، نـتوانسته انـد موفقیتی کسب کنند. باید دقت داشت که فرهنـگ اسـلامی بـه امـر تـربیت کـودک توجه فراوان و جدی مبذول داشته است.
بـنابراین، تمام عوامل و عناصری که کودک با آن ها ارتباط دارد از جـمله اسـباب بازی باید با امر تربیـت و اهداف آن هم سویی داشته باشد. در جامعه ما کـه زیـرساخت های فرهنگی آن را باورهای مذهبی تـشکیل می دهد، اسباب بـازی هــای موجـود در بـازار، انتظارات دینی، ملی و فرهنگی را بـــرآورده نمی سازند. به علاوه، چون غالب اسباب بازی های موجود جنبه تجاری را در نـظر دارنـد، از دیدگاه نظریـه پردازان تربیت، اصولاً مـناسب کودکان نیستند.
- بازی های سنتی ایرانی
بازی های سنتی ایران در عـین سـادگی، بسیار متنوع اند. از خصوصیات اصلی این بازی ها، تحرک و فعالیت جسمانی، فعالیت فـکری و ذهـنی و نداشـتن نیـاز به وسایل پیـچیده اسـت. بـازی طبق فرهنگ ایـرانی و مـتـأثر از آرای تربیتـی دیـن اسلام، تـا جـایی پسندیده و قابل قبول است که به بطالت و بیکاری منجر نشـود.
همچنین بسیاری از بازی هـا به خصوص آن هایی که جنبه فکری یا ورزشـی دارنــد، مختص گـروه سـنی خـاصی نیستند. به طور کـلی می توان گفت که در بـازی هـای کودکانه فرهنگ ایران، کودک جهـان اطـراف خـود را کشـف و «باز تعریـف» مـی کند. یک تکه چوب با هـمه کـاربردهایی کـه مـمکن اسـت در زنـدگی روزمـره داشـته بـاشد، در بازی های سنتی می تواند به عنوان یک اسـب چـوبی و یـا یـک بخش از ابزار بازی «اََلک دوَلک» بـازتعریف شــود و پـس از بــازی، دوبـاره بـه هیئت اولیه خود بازگردد. ایـن وسـیله هـا در خـدمت بـازی اصلی هسـتند، امـا در بازی، نقش مرکزی ندارند. به این ترتیب، حتی گاه چنـد قطعـه سـنگ کوچـک ، بدون هرگونه تغییر در نقش طبیعی خود و فقط به عنوان «سـنگ» در برخـی از بـازی ها به کار گرفته می شوند.
شعر از ابزارهای اصلی بازی های ایرانـی اسـت و بسیاری از بازی ها اگر نگوییم به طور کامل ، از شعر و کلام تشـکیل شـده انـد، دست کم دارای روایت مـنظومی هـستند که از طریق آن روایت اصـلی شـناخته می شوند؛ مانند «عمو زنجیرباف»، «لیلـی لـیلـی حوضـک» و … . بنـابراین در بازی های سنتی ایران، ابزار، وسیله یا همان اسباب بازی تـا جـایی اهمیـت دارد که هـم دسـت و پاگیر اهداف بازی نباشد و هم ایجاد هزینه هـای اضـافی نکنـد.
این بازی ها حتی در شکل های رقـابتی خـود، سـلطه جویانـه و مالکیـت طلبانـه نـیستند. کـودک «اسباب» بازی را تصاحب نمی کـند، بـلکه آن را کشف و در قالبی جدید، برای خود تعریف می کند و دست آخر هم به طبیعت بازمی گردانـد. بـه همین دلیل است که بازی های سنتی، بــه جــای اهـداف توسـعه طلبانـه، کـیفیتـی اسـتعلایی دارند.
نویسنده این مطلب :
