هوش به ابعاد مختلفی مانند هوش ریاضی، منطقی، ریاضی، موسیقی و… تقسیم می شود و تنها مختص یک بعد نیست. یعنی این طور نیست که اگر شخصی هوش ریاضی بالایی داشت در دیگر بعدها هم شخص باهوشی است و به صورت تمام و کمال از همه جنبه های هوش برخوردار است.

اما اگر بخواهیم از مراحل اولیه رشد کودک، هوش او را مورد ارزیابی قرار دهیم یک کودک باهوش از بین مجموعه ای از عواملی که برای هوش تعریف می شود بعضی از موارد آن را دارد و این طور نیست که همه عوامل لازم برای هوش را داشته باشد. از طرف دیگر، کودکی که یکی از این عوامل را داشته باشد، نمی توان او را یک فرد تیزهوش لقب داد.

• نشانه های کودک تیز هوش

یک کودک تیزهوش نسبت به کودکان دیگر زودتر توانایی راه رفتن دارد، زودتر به حرف می آید و اگر هم صحبت کند خیلی راحت می تواند منظور خود را به اطرافیان خود برساند. برای مثال این گروه از کودکان زودتر از دیگر همسالان خود قادر به بیان کردن جملات کامل هستند. همچنین کودکان تیزهوش قوه تخیل بسیار قوی ای دارند و سوالات زیادی می پرسند.

کودکانی که به سن ۳ سالگی می رسند نسبت به اطرافشان خیلی کنجکاو هستند و سریع تر از دیگران اطلاعات را یاد می گیرند و در حافظه شان ثبت می کنند. این گروه از کودکان نسبت به گروه همسالان خود سریع تر مستقل می شوند. این نشانه ها را می توان در کودکان باهوش و تیزهوش قبل از سنین مدرسه دید و از این طریق به هوش این گروه از کودکان پی برد.

• نشانه های هوش در سنین مدرسه

برخی کودکان وقتی پا به سن مدرسه می گذارند نشانه هایی دارند که می توان از روی آن متوجه شد که تیزهوش هستند. برای مثال این گروه از کودکان پیشرفت بیشتری نسبت به همکلاسی های خود دارند. حافظه آن ها بسیار قوی است که این مورد را هم قبل از سنین مدرسه و هم بعد از آن می توان مشاهده کرد. کودکان تیزهوش در این سنین به راحتی می توانند بین اجزا و عناصر یک موضوع ارتباط ایجاد و آن را به خوبی درک کنند.

یکی دیگر از ویژگی های فرزندان تیزهوش در سنین مدرسه بالا بودن قدرت سازماندهی آن هاست که خیلی سریع تر به قدرت تفکر انتزاعی دست پیدا می کنند. برای مثال اگر یک فرد معمولی در سنین نوجوانی می تواند مفهوم کنایه یا ضرب المثل را متوجه شود و آن را درک کند، کودکان تیزهوش در سنین پایین تر می توانند به این درک برسند و معنای ضرب المثل را کاملا تشخیص دهند. یکی دیگر از خصوصیات کودکان تیزهوش در سنین بالا هنگام بازی های گروهی نمایان می شود. برای مثال وقتی این گروه از کودکان در گروه بازی قرار می گیرند و در آن مشارکت می کنند، دوست دارند به دیگر بچه ها حکم فرمانی کنند و به آن ها دستور بدهند.

اگر والدین بتوانند جنبه های مختلف هوش کودکان را شناسایی و آن را در مسیر درستی هدایت کنند، می توانند مسیر موفقیت را برای فرزندانشان هموارتر کنند. درواقع والدین با فراهم کردن یک محیط غنی و مناسب برای تربیت و رشد فرزندشان می توانند هوش او را در مسیر درست قرار بدهند. در غیر این صورت اگر محیط رشد کودک مناسب نباشد نمی توان نتیجه تاثیرگذاری را از هوش و توانایی های او به دست آورد.

نه تنها برای کودکان باهوش بلکه برای تمامی کودکان عادی هم می توان شرایطی را فراهم کرد که باعث بالارفتن ضریب هوشی آن ها شود زیرا هوش هم جنبه ارثی و هم جنبه محیطی دارد، هرچند بیشتر جنبه هوش ارثی است اما اولین کسانی که متوجه هوش فرزندشان می شوند پدر و مادر هستند. و باید شرایط خاصی را برای فرزندشان مهیا کنند. برای مثال از همان بدو تولد باید ارتباط پوستی و تماسی مناسبی را با فرزندشان ایجاد کنند.

یا رابطه عاطفی شان را با فرزندان از طریق صحبت کردن تقویت و از این طریق رابطه عاطفی، هیجانی و کلامی مناسبی را با فرزندشان ایجاد کنند. مثلا لالایی خواندن برای فرزندان یکی از راهکارهای مناسب برای تقویت هوش آن هاست. خیلی از والدین تصور می کنند حتما باید فرزندشان را به کلاس های آموزشی خاصی فرستاد تا هوش او را تقویت کنند. در حالی که با ایجاد یک بستر مناسب تربیتی برای فرزندان و ایجاد تعامل قوی با آن ها می شود کودکان را در زمینه خاصی که مناسب با توانایی هایشان است هدایت کرد.

اگر کودک نسبت به چیزی علاقه نشان داد و به آن کنجکاو بود والدین باید این نشانه ها را شناسایی کنند و ابزار مناسب را در اختیار او قرار دهند. برای مثال اگر کودک نسبت به موضوعی خاص علاقه زیادی از خود نشان داد والدین می توانند با خرید کتاب های مرتبط آموزشی این نیاز و میل او را تامین کنند.