ازدواج کودکان، ازدواج در کودکی نوعی ازدواج رسمی یا غیر رسمی است که که در آن فرد قبل از رسیدن به ۱۸ سالگی وارد پیمان زناشویی می‌شود.حداقل سن ازدواج تعیین شده از جانب قانون در بسیاری از حوزه های قضایی ۱۸ سال می‌باشد، خصوصاً در مورد دختران؛ و حتی بعضاً قرار داشتن در ۱۸ سالگی نیز شامل قانون مذکور می‌شود. در این میان حوزه های قضایی متعددی ازواج زودهنگام‌تر را با رضایت والدین یا در موارد خاصی همچون بارداری نوجوانان مجاز می‌دانند.

قوانین سن رضایت (سنی که در آن صلاحیت فرد، به طور معمول دختران، به رضایت برای رابطه جنسی مورد قبول قانون است) به منظور محافظت از کودکان در برابر قرار گرفتن در معرض بهره‌کشی جنسی و همچنین قاچاق کودکان وضع شده‌اند، و تا حدودی به ازدواج کودکان نیز مرتبط است. ازدواج در کودکی بر هر دوی پسران و دختران تاثیرات منفی می‌گذارد، هر چند غریب به اتفاق آن هایی که صدمه می‌بینند دختران‌اند. بیشتر ایشان موقعیت اقتصادی-اجتماعی ضعیفی دارند.

۱۷ درصد از ازدواج‌های کشور مربوط به ازدواج دختران زیر ۱۸ سال بوده و هم چنین آن که در سال ۹۴ بیش از پنج درصد ازدواج‌ها در سنین کمتر از ۱۵ سالگی ثبت شده؛ این در حالیست که این آمار تنها آمار ازدواج‌های ثبت شده در دوران کودکی است. تعداد زیادی از ازدواج‌هایی که در سنین کودکی رخ می‌دهند، به هیچ عنوان ثبت نمی‌شوند و به همین دلیل کودکان حاصل از این ازدواج‌ها فاقد شناسنامه بوده و در نهایت به جمعیت پنهان کشور می‌افزایند، این در حالیست که هر چند در حاشیه شهرها ازدواج در سن پایین رواج دارد اما از طرفی در متن شهر و به ویژه در مناطق مرفه‌نشین سن ازدواج رو به افزایش بوده و بالاتر می‌رود.

عواملی نظیر نبود آمار دقیق از ازدواج‌ها و طلاق‌های ثبت نشده در کشور، عدم توجه به جمعیت پنهان در سیاستگذاری‌های کشور، فقدان بررسی‌ها و اقدامات لازم در خصوص آسیب‌های اجتماعی حاصل از ازدواج کودکان، رشد منفی جمعیت در مرکز شهرها و رشد مثبت جمعیت در حاشیه شهرها و همچنین کاهش شاخص توسعه انسانی در کل کشور، باعث شده‌اند که به اهمیت بررسی مسئله ازدواج کودک در ایران واقف شویم زیرا در حال حاضر لزوم ارائه راهکارهایی به منظور به حداقل رساندن آسیب‌های ناشی از ازدواج کودک به ضرورت در جامعه احساس می‌شود.

علل ازدواج کودک در ایران نیز بر اساس پژوهش های انجام شده،ارزش‌های سنتی و مذهبی در راستای حفظ آبرو و شرف خانوادگی در زمینه فرهنگی در راستای سیستم پدرسالاری از عوامل موثر بر ازدواج کودکان در ایران محسوب می‌شود. آسیب‌های اجتماعی خانواده از جمله فقر، محرومیت از تحصیل، اعتیاد و مهاجرت در راستای کاهش بار اقتصادی و تامین هزینه‌های ناشی از اعتیاد خانواده از دیگر عوامل ازدواج زودرس کودکان در ایران محسوب می‌شود. به منظور جلوگیری از بروز و شیوع این آسیب در کشور می‌توان فرهنگ سازی از طریق رسانه، آموزش و پرورش، ایجاد زیر ساخت‌های آموزشی، ضمانت اجرایی برای تحصیل کودکان، ارائه پیشنهادات کاربردی و تخصصی در راستای اصلاح ساختارهای اجرایی و سنت‌ها را در دستور کار قرار داد.

.

• پیامدهای اجتماعی

پیامدهای اجتماعی ازدواج کودک از جمله ثبت نشدن ازدواج‌ها و نداشتن اوراق هویتی، ظهور پدیده کودک بیوه، خشونت خانگی و همسرآزاری، رشد بی رویه جمعیت پنهان در مناطق حاشیه، تن فروشی، فرار از خانه، کارتن خوابی، محرومیت تحصیلی، فاصله سنی زیاد با همسر، خودسوزی و خودکشی، محدودیت حمایت اجتماعی و قانونی با تولید چرخه اعتیاد، نداشتن مهارت برای ورود به بازار کار، نداشتن مهارت فرزندپروری، بازتولید چرخه فقر، چرخه کار کودک و چرخه ازدواج کودک است.

.

• پیامدهای جسمی

افزایش سقط، زایمان زودرس، افزایش تولد نوزادان کم وزن در سنین نوجوانی، فشار زیاد برای بارداری، حاملگی و سایر بیماری‌های مرتبط با HIV مثبت، افزایش آسیب پذیری در برابر انزوای اجتماعی، بلوغ زودرس، سوء تغذیه، شاخص و توده بدنی پایین، قد کوتاه، لگن باریک، زایمان طولانی، خونریزی شدید، عدم آگاهی از بهداشت باروری و تنظیم خانواده و … نیز از پیامدهای جسمی ازدواج کودکان محسوب می‌شود.

.

• پیامدهای روانی

شیوع اختلالات خلقی از جمله افسردگی، اختلالات اضطرابی، وسواس و اختلالات پانیک، فقدان رسیدن به استقلال شخصی و بلوغ فکری، جدایی از خانواده و دوستان، از دست دادن حمایت آنها همچنین از دست دادن آزادی تعامل با همسالان و مشارکت در فعالیت‌های اجتماعی، تضعیف فرصت‌های رشد و توسعه و طی کردن ناقص مراحل رشد روانی اجتماعی از پیامدهای روانی ازدواج کودکان است.