کودک به فردی گفته می‌شود که سن او کمتر از ۱۸ سال باشد. بنابراین کودکانی که والدینشان فوت کرده، جدا شده یا صلاحیت مراقبت از فرزند خود را نداشته باشند با معرفی مقام قضایی جهت مراقبت و تربیت به سازمان بهزیستی سپرده می‌شوند. در سازمان بهزیستی دو نوع سیستم مراقبت وجود دارد:

.

یکی مراقبت در خانواده ی جایگزین – به صورت فرزندخواندگی یعنی واگذاری کودک به زن و شوهرهایی که دارای شرایط و توانایی کافی هستند. سپردن کودکان به خانواده بستگان سببی و نسبی یا افراد داوطلب واجد شرایط با انجام حمایت‌های لازم با حکم مقام قضایی و با نظارت کارشناسان سازمان و انجام حمایت از آنان.

.

دیگری مراقبت در خانه‌های کودکان و نوجوانان است. در صورتی که همه تلاش‌ها برای مراقبت از فرزندان در خانواده جایگزین میسر نباشد، فرزندان به مراکز مراقبت شبانه روزی که خانه کودکان و نوجوانان نامیده می‌شود، سپرده می‌شوند.

.

مراکز شبانه روزی، مکان مناسبی برای تربیت انسان‌های سالم و مفید برای جامعه نیست، لیکن این نوع نگهداری به طور موقت انجام می‌شود و در نخستین فرصت باید جذب خانواده شوند. امروزه حدود ۷۰ درصد از کودکان خانه‌های کودکان و نوجوانان را کودکانی که والدینشان صلاحیت مراقبت از آنان را ندارند، تشکیل می‌دهند. در گذشته، مراکز مراقبت از کودکان بی‌سرپرست را به ترتیب نوانخانه، یتیم خانه، پرورشگاه و شبانه روزی می‌نامیدند. امروزه این مراکز را خانه کودکان و نوجوانان می‌نامند. سیستم مراقبت در مراکز شبانه روزی گذشته با بیش از ۱۰۰ الی ۳۰۰ کودک و با حضور مربیان کم سواد و فقط به منظور نگهداری اداره می‌شد.

.

در حال حاضر خانه‌های کودکان و نوجوانان با حضور ۱۰ الی ۱۵ کودک توسط مربیان، روانشناسان و مددکاران اجتماعی با تحصیلات عالی دانشگاهی، امکانات فراوان و برنامه‌های تخصصی علمی اداره می‌شود که شبیه‌ترین مکان به خانواده می‌باشد و اصطلاحاً به آن، شبه خانواده گفته می‌شود. یادآور می‌شود بدلیل تفاوت‌های بسیار زیاد شخصیتی و آسیب دیدگی‌های گذشته، مراقبت و پرورش این فرزندان، کاری پیچیده و مشکل است.

.

مسائل اجتماعی فقر می‌تواند دلیل اصلی بی‌سرپرستی و بدسرپرستی کودکان باشد. رها کردن کودکان توسط پدر و مادر، بیماری طولانی، معلولیت یا مرگ والدین و فروپاشی خانواده باعث غفلت، سوء استفاده و بهره کشی از کودکان می‌گردد. مراقبت‌های در خانه، راه حل اصلی و اولیه برای کمک به کودکان بدون مراقبان اولیه (پدر و مادر) است. این خدمت، یکی از آسان‌ترین و در دسترس‌ترین روش برای رسیدگی فوری به نیازهای کودکان نیازمند به سرپناه، مراقبت و آموزش و پرورش است. در این راستا در کشور ما نیز اقداماتی در زمینه فراهم‌سازی بسترهای لازم جهت سپردن کودکان به کانون گرم خانواده صورت پذیرفته است که از جمله آن ها، تسهیل در فرآیند فرزندخواندگی است.