سرپرستی، ولایت، حضانت پدر بر فرزند

ولایت، عبارت است از تصرفاتی که پدر بر فرزند خود می کند و این تصرف و دخالت، به سرنوشت او ارتباط پیدا می کند؛ مثلاً اگر بیمار شود، این حقّ پدر است که نظر می دهد او پیش کدام پزشک برده شود. اگر فرزند، دختر باشد، بدون اجازه پدر جایز نیست به عقد دیگری درآورده […]

ولایت، عبارت است از تصرفاتی که پدر بر فرزند خود می کند و این تصرف و دخالت، به سرنوشت او ارتباط پیدا می کند؛ مثلاً اگر بیمار شود، این حقّ پدر است که نظر می دهد او پیش کدام پزشک برده شود. اگر فرزند، دختر باشد، بدون اجازه پدر جایز نیست به عقد دیگری درآورده شود و یا اگر کودک دارای اموالی باشد، تصرّف در اموال او بدون اجازه پدر، جایز نیست. لذا پدر از نظر فقهی، حقوقی دارد.

 

از حقوق ویژه پدر بر پسر بزرگتر این است که نمازها و روزه های فوت شده او را قضا کند که مادر، چنین حقی را الزاماً ندارد؛ اگر چه رعایت چنین امری در مورد مادر نیز خوب است؛ و نیز روزه مستحبی فرزند بدون اذن او ثوابش کم می شود؛ بلکه احتیاط در ترک است و اگر موجب اذیت او شود، روزه اش باطل و حرام است که البته این حکم، در مورد اذیت کردن مادر نیز صدق می کند و یا در باب قصاص، هیچ گاه پدر را به دلیل قتل عمدی فرزند، قصاص نمی کنند و فقط دیه بر او واجب است؛ همچنین کفّاره قتل را باید بپردازد.

 

از دیگر حقوق پدر این است که میان پدر و فرزند، ربای معامله جایز است؛ یعنی هر کدام می توانند جنس ربوی را به بیشتر یا کمتر از آن به دیگری بفروشند؛ همچنین قسم فرزند، با منع پدر صحیح نیست که تفصیل تمام این مسائل، در کتب نفیس فقها بیان گردیده است.

 

دو مبحث ولایت و حضانت، عباراتی است که بعضا در بین مردم با یکدیگر خلط می شوند یا به یک معنا انگاشته می شوند. درحالی که دارندگان هریک از این دو، تکالیف و حقوقی دارند که مجزا از دیگری است. ولایت در قانون مدنی ایران، اختصاص به پدر و جد پدری دارد و طفل تا زمانی که به سن قانونی نرسیده است، تحت ولایت این دو قرار دارد.

 

باید توجه داشت که ولایت پدر و جد پدری بر طفل به صورت همزمان است و هردو با هم بر وی ولایت دارند، هرچند که در عرف زمانی که طفل پدر دارد، معمولا جد پدری در امور وی دخالت نمینماید؛ اما قانونا چنین حقی را داراست و هرگاه یکی از این دو ولی قهری فوت نماید، یا به دلیلی مانند جنون ولایت از وی ساقط گردد، ولایت تنها بر عهده ی دیگری است و وی میتواند برای بعد از فوت خود، وصی منصوب نماید تا بعد از وی وظایفش را وصی بر عهده بگیرد.

 

چنانچه در تعیین وصی، ولی قهری به وی اجازه ی تعیین وصی بعد از خود را نیز اعطا نماید، وصی میتواند برای زمان بعد از فوت خود نیز شخصی را به وصایت برگزیند. به لحاظ قانونی، ولی قهری یا وصی منصوب وی در کلیه ی امور مربوط به اموال و حقوق مالی مولی علیه (طفل)، نماینده قانونی وی محسوب میگردد.

 

در این میان ممکن است ولی قهری (پدر یا جد پدری) در تصمیمات خود، رعایت مصالح طفل را ننماید و مرتکب اقداماتی شود که زیان طفل را به دنبال دارد، در این صورت، به تقاضای یکی از نزدیکان طفل و یا به درخواست رئیس حوزه ی قضایی، دادگاه به موضوع رسیدگی می نماید و پس از اثبات، ولی را عزل و از تصرف در اموال طفل منع و برای اداره ی امور مالی وی فرد صالحی را به عنوان قیم تعیین می نماید. اما اگر ولی، به سبب کهولت سن، بیماری و مانند آن، قادر به انجام وظایفش نباشد، وی عزل نمیشود؛ لکن دادگاه شخصی را به عنوان امین انتخاب می نماید که با نظر ولی قهری به امور طفل رسیدگی نماید.

 

لکن حضانت بحثی دیگر است؛ حضانت در لغت به معنای سرپرستی طفل است و در قوانین کشور ما نیز واژه ی حضانت به مراقبت و نگهداری طفل اطلاق می گردد که هم حق و هم تکلیف پدر و مادر است؛ اما اغلب مشکل زمانی ایجاد می شود که پدر و مادر طفل جدا از یکدیگر زندگی می کنند. در چنین شرایطی، مادر تا هفت سالگی در نگهداری و حضانت طفل اولویت دارد، مگر این که وی پس از طلاق، با دیگری ازدواج نماید که در این صورت براساس قانون مدنی، حق حضانت از وی سلب میگردد!

 

لکن پس از هفت سالگی، حضانت بر عهده ی پدر است اما در صورت بروز اختلاف بعد از هفت سالگی، مانند اینکه مادر مدعی باشد که پدر طفل به دلایلی چون اعتیاد، اشتهار به فساد اخلاق، سوء استفاده از طفل و یا ابتلا به بیماری های روانی، صلاحیت حضانت طفل را ندارد، تصمیم در مورد حضانت با رعایت مصلحت طفل بر عهده ی دادگاه خواهد بود.

 

نکته ای که باید در خصوص حضانت ملحوظ داشت و وجه افتراق حضانت و ولایت نیز هست، این که، شخصی که حضانت طفل را بر عهده دارد، به اعتبار حضانت هیچ ولایتی بر کودک و اموال وی ندارد و نماینده ی حقوقی وی محسوب نمیشود؛ لذا تصمیمات وی در مورد کودک با توجه به سمت حضانت فاقد اعتبار حقوقی می باشد. برای مثال شخص به اعتبار حضانت نمی تواند طفل را بدون اجازه ی ولی یا در موارد ضروری مانند در دسترس نبودن ولی، دادگاه، از کشور خارج نماید.

نویسنده این مطلب :

فرزند پرتال

به اشتراک بگذارید :

دیدگاه شما