به گزارش کار گروه تربیتی فرزند پورتال : امروزه اهمیت بازی در دوران کودکی به وسیله ی تحقیقات گسترده، کاملاً مورد تأیید قرار گرفته است. توافق عمومی بر این است که بازی روشی طبیعی برای یادگیری است.

تحقیقات بی شماری در زمینه اثرات بازی و ارزشمندی آن صورت گرفته است که اغلب آنها تأکیدی است بر ارزش مثبت بازی در جنبه های گوناگون رشد کودکان اعم از رشد جسمانی، روانی، عاطفی، اخلاقی و شناختی. اگر چه کودکان از نظر ساختمان بدنی و رشد روانی یکسان نمی باشند ولی اکثر آنها در سالهای اولیه زندگی سعی می کنند نیروهای خود را به کار بیندازند و فعالیتهای گوناگون انجام دهند. نتیجه ی تحقیقات و مطالعات بیشمار، اهمیت بازی و لزوم توجه به آن را روشن می سازد. در زیر برخی از اثرات بازی در یادگیری آمده است:

تقویت زبان شفاهی

از طریق صحبت کردن در حین بازی، زبان شفاهی کودک را تقویت کنید.

اسباب بازیهایی مانند عروسک، اشکال متحرک، خانه سازی موجب بازی تخیلی می شوند وقتی کودکتان در حال بازی با این وسیله ها است می توانید به او کمک کنید تا از کلمه های جدید استفاده کند. وقتی با کودکان سن پیش از ورد به دبستان کار می کنید می توانید بازی “باور کن” را انجام دهید و از حروف اضافه استفاده کنید. برای مثال، “قوری روی ظرفشویی هست.” یا ” نوزاد داخل تخت هست.”

هنگامی که با کودک بزرگتری کار می کنید می توانید از صفتها استفاده کنید. برای مثال، “مرد قهرمان در حال مبارزه است.” این فرصت را برای کمک به کودکتان غنیمت بدانید. از کلمه های مناسب در مورد حرکت اشیاء استفاده کنید. برای مثال، مرد قوی آتشنشان وسیلۀ سنگین و بزرگی را به جلو هل داد.”

بازی با شن و گِل می تواند خزانه لغات کودک را افزایش دهد و نیز توانایی کودک را در انجام دستورات شفاهی ارتقاء بخشد. کودکتان را تشویق کنید تا شن یا گِل را فشار دهد، نیشگون بگیرد، غل بدهد، پیچ بدهد، به هم بزند و با مشت به آن بکوبد.

آموزش مفاهیم ریاضی

مفاهیم ریاضی از هنگام تولد کودک تا قبل از ورود او به دبستان، مرحله به مرحله و به صورتی ساده و درعین حال عملی باید آموزش داده شود. برخی از مفاهیم ریاضی عبارتند از: زیر و رو، بالا و پایین، داخل و خارج، بزرگ و کوچک، دور و نزدیک، بلند و کوتاه، عقب و جلو، باز و بسته، زیاد و کم، چپ و راست… این مفاهیم در ابتدا باید به طور ملموس، عینی و با استفاده از وسایلی که در اطراف کودک قرار دارند به او آموزش داده شود. وقتی کودکتان در حال بازی کردن با پازل، خانه سازی یا شن بازی است می توانید او را تشویق کنید تا از کلمات مربوط به ریاضی استفاده کند: “عروسک خرسی را بذار داخل سبد بزرگ”، “یکی از توپهای بزرگ رو بده به بابا”، ” یه عروسک کوچک رو بده به من”…

همچنین کودکتان می تواند تکه های پازل را برگرداند، اندازه های شان را با هم مقایسه کند و جاگذاری کند. برای مثال، می تواند مفاهیم مانند دراز، درازتر، از همه درازتر را برای آنها به کار ببرد. او می تواند با مکعب های خانه سازی اشکال سه بعدی بسازد و مکعبها، مستطیل ها، و استوانه ها را در جای مناسب قرار دهد. کودکتان می تواند اشکال هندسی بسازد. برای مثال خمیر بازی را بصورت دایره هایی در بیاورد و شکلهای مثلث، دایره و مربع را با آن بسازد.

درباره مفهوم “اندازه” می توان از چند نی یا چوب و یا وسایل با اندازه های مختلف(مانند پیمانه های شیرینی پزی) استفاده کرد تا کودک مفهوم کوچکی و بزرگی را درک کند.

درباره مفهوم “حجم” نیز می توان از چند لیوان یا کاسه در اندازه های مختلف بهره گرفت.

تقریباً تمام اسباب بازیها از قطعات رنگی تشکیل شده اند که می توان از آنها برای آموزش مفهوم “رنگ” استفاده نمود. برای آموزش رنگ به کودک بایستی به دو موضوع اشاره نمود: 1- طبقه بندی کردن رنگ 2- نامگذاری رنگ. کودک ابتدا طبقه بندی کردن رنگها را می آموزد. یعنی می تواند اسباب بازیهای مختلف ولی هم رنگ را کنار هم قرار دهد. برای مثال توپهای قرمز، قطعات لگوی قرمز رنگ و هر وسیله ای که قرمز است را جدا کند و داخل سبدی بگذارد. سپس برای نامگذاری رنگ می توان از او خواست تا بگوید که هر وسیله، چه رنگی دارد.

مهارتهای حرکتی درشت و تخمین زدن

اگر کودکتان دوچرخه سواری می کند، روی چوب به عنوان اسب بالا و پایین می پرد، یا غلت می زند می تواند برآورد کردن یا تخمین زدن را تمرین کند. آیا کودکتان پیش بینی می کند که طی چند ثانیه می تواند با جست و خیز خودش را به جایی برساند؟ پس وقتی تخمین زد، می توانید او را امتحان کنید تا ببینید تخمینش چقدر درست بوده است. وقتی کودکتان دربارۀ اتفاقات بعدی برآورد می کند او را تشویق کنید تا از چنین تجربه هایی برای تخمینِ درست تر، استفاده نماید.

آموزش خواندن

هر بازی ای می تواند به یک بازی برای تمرین و آمادگی خواندن تبدیل شود. دربارۀ کلمه هایی که کودکتان می تواند یاد بگیرد که بخواند یا هجی کند، فکر کنید. هر یک از کلمه ها را روی کارت جداگانه ای بنویسید و همانطور که کودکتان بازی های مختلفی را انجام می دهد از این فلاش کارتها استفاده کنید. برای تهیه فلاش کارت می توانید مقوای سفیدی تهیه کنید و آن را به ابعاد ده در هشت ببرید و تعداد دلخواهی از فلاش کارت تهیه کنید. وقتی کودکتان شروع به بازی می کند از فلاش کارتها استفاده کنید تا بتواند آنها را بخواند. مجموعۀ متنوعی از فلاش کارتها را با توجه به نیازهای خواندن کودکتان درست کنید. برای مثال فلاش کارت “آب” را درست کنید تا هر وقت به آب نیاز داشت آن را به شما نشان دهد و بلند بگوید “آب” و یا اگر می خواهد نقاشی بکشد، فلاش کارت “نقاشی” درست کنید تا وقتی نوبت به نقاشی کردن رسید آن را بلند کند و بگوید “نقاشی”. همچنین وقتی نان می خواهد با فلاش کارت “نان” بتواند منظور خود را بیان کند. می توانید فلاش کارتها را با عکسهای کوچکی از کلمه ی مورد نظر همراه کنید که در کنار کلمه روی کارت قرار بگیرد. برای مثال شکل یک لیوان آب را در کنار کلمه ی آب بچسبانید. وقتی فرزندتان بخوبی با دیدن کلمه ی “آب” قادر به خواندن است آن وقت شکل “لیوان آب” را از کارت حذف کنید تا فقط با دیدن کلمه ی آب بگوید “آب”.

 مهارتهای حرکتی ظریف و حل مسئله

با درست کردن مجموعه ها و کار دستی ها، کودکتان را تشویق کنید تا از دستانش برای دستکاری کردن اشیاء کوچک استفاده کند. ممکن است مهره ها را برای درست کردن یک گردن بند به نخ کند یا از بلوکهای خانه سازی برای ساختن برج، دیوار یا پل استفاده کند. با توجه به سن کودک است که وی می تواند دستورالعمل فعالیتها و کاردستی ها را دنبال کند. راهبردهای حل مسئله را بکار ببرد. شما می توانید از طریق پرسیدن سئوالاتی که موجب تشویق کودکتان به فکر کردن می شوند موجب تمرین مهارت حل مسئله در او شوید. برای مثال، از کودکتان بپرسید” آیا برای ساختن یک خانۀ یک طبقه از شش بلوک استفاده کردی؟” ، “چگونه با استفاده از بلوکهای بیشتر، یک خانۀ سه طبقۀ متفاوت می سازی؟”

حافظه و تمرکز

بسیاری از بازی های صفحه ای مختلف مانند منچ، شطرنج… علایق کودکان در سنین مختلف را برآورده می کنند. خردسالان می توانند بازیهای جورکردنی را برای بیادآوردن جای تصاویر، اعداد یا حروف مختلف مورد استفاده قرار دهند. کودکان بزرگتر ممکن است از بازیهای کلمه سازی برای قویتر کردن دامنۀ لغات و راهبردهای تمرین هجی کردن، استفاده کنند. بازیهای صفحه ای، فرصتی را در اختیار کودکان قرار می دهند تا با دیگران کار کنند، شریک شوند همچنین از قوانین پیروی نمی کنند.

اصول علمی اکتشاف

کودکان می توانند از اسباب بازیهایشان یا از وسایل دیگر دور و اطراف خانه برای یادگیری علم فیزیک استفاده کنند. به کودکتان کمک کنید تا ویژگیهای فیزیکی مختلف اشیاء شامل بافت، رنگ، اندازه و جرم را شناسایی کنند. خردسالان بازی کردن در آب را دوست دارند. از وسایل مختلف استفاده کنید تا به کودکتان کمک کنید که پی ببرد چه چیزی باعث می شود تا بعضی چیزها در آب فرو بروند یا روی آب بمانند. او می تواند از ظروفی مانند لیوان، پیمانه و فنجان برای کشف مفهوم اندازه گیری یا ظرفیت استفاده کند. کودکان بزرگتر ممکن است از کار کردن با شما در استفاده از وسایل شیمی لذت ببرند. با هم می توانید دستورالعملها را برای کشف واکنشهای شیمیایی، دنبال کنید. کیت های مختلف زیادی در دسترس است که به کودکان کمک می کند تا اطلاعات علمی را یاد بگیرند. کودکان می توانند مدلهایی از آناتومی انسان، سیستم خورشیدی یا محل سکونت حیوانات دُرُست کنند. در حالیکه مفاهیم علمی را کشف می کنید ممکن است آنان سئوالاتی را بپرسند که می شود از طریق جستجو کردن در اینترنت و رفتن به کتابخانه عمومی، جوابش را پیدا کرد. از اینکه پاسخ سئوالات فرزندتان را ندانید نگران نشوید. ادای دانای کل را برای فرزندمان در نیاوریم زیرا ما جواب همه چیز را احتمالاً نمیدانیم بنابراین به خودمان و فرزندمان این فرصت را بدهیم که با مراجعه به اینترنت و یا کتابخانه عمومی پاسخ مناسب به سئوالش را پیدا کنیم.

کودکان از طریق بازی کردن یاد می گیرند. برای کودکان اسباب بازیها، بازیها، کتابها، وسایل هنری و کاردستی هایِ مختلف و متنوعی را فراهم کنید زیرا اینها به کودکان اجازه می دهند تا انگاره های جدید را کشف کنند و خلاق باشند.

مطالعات متعدد در فرهنگ های مختلف نشان داده است که کمبود محرک های محیطی و نبود امکان تجارب حسی- حرکتی و ذهنی، اثرات نامطلوبی بر روند رشد روانی و اجتماعی کودکان می گذارد. به علاوه معلوم شده غنی سازی محیط از طریق افزایش محرک های اجتماعی، ادراکی و عاطفی موجب کاهش عقب ماندگی های رشدی حاصل از فقر محیطی می شود. مهم این است که نوع بازی را متناسب با سن و میزان رشد ذهنی و اجتماعی کودک انتخاب کنید.