شما باید فرزندانتان را طوری تربیت کنید که کم‌کم از نصایح و راهنمایی‌های شما مستغنی و خودکفا شود، و خود نیز بتواند درباره هر امری فکر کند و تصمیم بگیرد، چون شما که همیشه با او نیستید تا او را هدایت کنید، طبعاً این کودک کم‌کم بزرگ می‌شود، و باید به تناسب رشد خود، راه خود را نیز انتخاب کند، و مستقلاً قادر باشد برای زندگی خود برنامه‌ریزی کند.

(مرحوم آیت‌الله حائری شیرازی)

مهم‌ترین دغدغه‌ی نوجوان امروزی حفظ استقلال و خودکفایی است؛ هر چند مهارت چندانی در آن نداشته باشد. پدر و مادر خردمندی چون شما که فرزند نوجوان خود را برای دنیای امروز آماده می‌کنید، دغدغه‌ای مهم و اساسی دارید و آن استقلال و خودکفایی فرزندتان در امور شخصی است، برای همین شما به حوزه‌های خصوصی فرزندتان احترام می‌گذارید.

نوع درس خواندن، نوع ارتباط با دوستان و مسؤولین مدرسه، خواب و بیداری، حمام رفتن، غذا خوردن،‌ عبادت کردن و مرتب کردن اطاق شخصی و تصمیم‌گیری از حوزه‌های شخصی فرزند شماست که شما مسؤولیت آن را با اعتماد و احترام کامل به او واگذار کرده‌اید و در صورت اشتباه و خطا، مسؤولیت جبران و پاسخگویی به عواقب مسؤولیت‌ ناپذیری را هم به عهده او گذاشته‌اید.

بسیاری از مادران و تعداد کمی از پدران هنوز آمادگی لازم برای واگذاری این مسؤولیت‌ها و پیامدهای آن را به فرزند نوجوان خود ندارند چون از کودکی آن‌ها را برای این دوران آماده نکرده‌اند و با نظارت و حمایت‌های مستقیم خود، هم خود را به فرزندشان وابسته کرده‌اند و هم نوجوانی وابسته و نابسنده بار آورده‌اند.

در حقیقت برای این دسته از والدین بویژه مادرها بسیار دشوار است که در نگرانی‌های خود غلبه کنند و آن‌چه را که به فرزندشان تعلق دارد به او برگردانند هر چند این ضرورت را احساس کرده اند اما تغییر دادن رفتارها و اندیشه‌های عادتی بسیار دشوار به نظر می‌رسد.

استدلال این دسته از والدین گرامی این است که اگر ما این کارها به ویژه درس را به او واگذار کنیم می‌دانیم که او درس نمی‌خواند و شکست می‌خورد و ما خود را مقصر می‌دانیم که از او حمایت نکرده‌ایم، در حالی که حمایت و نظارت مستقیم آن ها کمکی به پیشرفت درسی فرزندشان نمی‌کند (هرچند در دوران ابتدایی و راهنمایی این کمک‌های مستقیم موقتاً مؤثر بوده است!) و همین استدلال نشان دهنده عدم تمایل درونی والدین به خودکفایی فرزندشان است.

وابستگی فرزند پسر به مادر یکی از شیرین‌ترین دست‌آوردهای برخی مادران است و استقلال و خودکفایی فرزند ترسی درونی در مادر ایجاد می‌کند از مهم‌ترین عوامل افت درسی دانش‌آموزان در دوره دبیرستان (به ویژه پسران) وابستگی درسی و عاطفی به والدین به ویژه مادر است. نوجوانی که مهارت تصمیم‌گیری در امور شخصی خود را نیاموخته است و با دشواری‌های زندگی شخصاً روبرو نشده است و اعتماد به نفس کافی برای مقابله با مسشکلات را به دست نیاورده است چگونه می‌تواند در رقابت‌های سنگین درسی ایستادگی کند؟

والدین موفق و دور اندیش از چهارم ابتدایی بچه‌ها را برای مسؤولیت‌پذیری در حوزه‌های شخصی و خودکفایی در این زمینه‌ها کاملاً آماده می‌کنند؛ زیرا می‌دانند که در دوره نوجوانی فرزندشان در یک دوگانگی گرفتار خواهد شد: از سویی دعوی استقلال دارد و می‌خواهد خودش تصمیم بگیرد و مسوول کار خود باشد و از سوی دیگر آمادگی پذیرش مسؤولیت را ندارد.

آن دسته از والدینی که هنوز با تحکم و تذکر و گله و شکایت و نصیحت فرزندشان را وادار به درس خواندن می‌کنند و اغلب با بی‌میلی و بی‌تفاوتی فرزندشان روبرو می‌شوند و شاهد درگیری و نا آرامی دائمی والدین و فرزندان هستیم، بهتر است هم اکنون تغییر مسیر داده و مسؤولیت کارهای شخصی از جمله درس را به فرزندشان واگذار کنند، هرچند نوجوان وابسته و نابسنده و کم تجربه هم استقلال را می‌خواهد و هم از آن شکایت خواهد کرد و هم از تذکر والدین ناراحت می‌شود و هم خودش کار نمی‌کند.

به همین دلیل پس از واگذاری مسؤولیت‌های شخصی چندین بار دچار شکست و افت درسی می‌شود و این کاملاً طبیعی است چون میزان مهارت او را نشان می‌دهد اگر والدین مقاومت کنند و در عهد خود پایدار بمانند (که کار بسیار دشواری است) و از سرزنش و تحقیر و انتقاد و مقایسه و منت و نصیحت و تهدید و …. استفاده نکنند و به شارژ عاطفی فرزند ادامه دهند و به حرف‌های دل او توجه کنند و شنیدن فعال و بله گرفتن و همدردی و همراهی و همنوایی را بیاموزند و نکات مثبت فرزندشان را برجسته کنند و فضایی از مهربانی و زیبایی و صمیمیت و احترام و اعتماد پدید آورند (‌که خود نیاز به مهارت و تخصص دارند) به تدریج شاهد خلاقیت‌های بی‌نظیر بچه‌ها در غلبه بر شکست‌ها و رسیدن به استقلال و خود کفایی خواهیم بود که هر پدر و مادری آرزوی آن را دارند.

والدین موفق می‌دانند که اگرچه در واگذاری مسؤولیت شخصی به فرزند شاهد کم‌کاری او هستند، اما مسیر و روش قبلی جز دردسر و ناراحتی برای کل خانواده فایده دیگری ندارد و می‌دانند که این دوره دشوار سپری خواهد شد و فرزندشان طعم شیرین استقلال را خواهد چشید.