خانواده تک والدی و آسیب پذیری کودکان

اگر حضور یكی از والدین در اثر طلاق، مرگ و… در خانواده قطع شود، آثار بسیار زیان بار و عمیقی بر ذهن و روان كودكان باقی می گذارد. خانواده محل اولیه تكوین شخصیت كودك و زمینه ساز تحول و تكامل بعدی او می باشد، از این حیث حضور مستمر هر دو والد در خانواده و […]

اگر حضور یكی از والدین در اثر طلاق، مرگ و… در خانواده قطع شود، آثار بسیار زیان بار و عمیقی بر ذهن و روان كودكان باقی می گذارد.

خانواده محل اولیه تكوین شخصیت كودك و زمینه ساز تحول و تكامل بعدی او می باشد، از این حیث حضور مستمر هر دو والد در خانواده و مشاركت فعالانه آنها در قبول مسئولیت های معین و فراهم نمودن شرایط جهت رشد و پرورش كودك بسیار حایز اهمیت است.
 اگر حضور یكی از والدین در اثر طلاق، مرگ و… در خانواده قطع شود، آثار بسیار زیان بار و عمیقی بر ذهن و روان كودكان باقی می گذارد. چنین شرایطی كودك را گرفتار زندگی ناخواسته ای می كند كه خیلی زود یأس و استرس و بسیاری دیگر از آسیب های اجتماعی را تجربه خواهد كرد، این امر بر عملكرد تحصیلی، سازگاری اجتماعی، عزت نفس و موقعیت های شغلی و اجتماعی آینده آنها اثرات منفی پایدار و دامنه داری خواهد گذاشت.
مطلب ذیل با بررسی كیفیت زندگی كودكان در خانواده های تك والد به بیان اختلاف معناداری در زمینه رشد شناختی، عاطفی، اجتماعی، تحصیلی، بهداشتی و جسمی كودكان خانواده های تك والد در مقایسه با كودكان خانواده های دو والد می پردازد.
تعریف خانواده های تك والدی
از دیرباز مفهوم خانواده متشكل از زن و مردی بوده كه با ازدواج رسمی دارای فرزند یا فرزندانی بوده اند. در برابر این نوع از خانواده، گاه خانواده ای وجود دارد كه یكی از والدین به علت فوت یا طلاق حضور ندارد و فرزند یا فرزندان، تنها با یكی از والدین زندگی می كند. تك والد عنوانی است كه بسیاری از جوامع برای این نوع از خانواده ها بكار می برند.
این شكل از خانواده به لحاظ ساختار خاص اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی، بیشتر در جوامع صنعتی به چشم می خورد، اما در سایر جوامع نیز وجود دارد. اكثر تحقیقاتی كه با موضوع خانواده های تك والدی انجام شده است، در مورد پیامدهای منفی وضعیت نامطلوب اقتصادی بر روی كودكانی است كه دور از پدرشان زندگی می كنند.
این تحقیقات تأكید می كند كه باید مطالعات تطبیقی در مورد تأثیر زندگی فقیرانه بر روی خانواده های تك والد و خانواده های دو والد انجام شود. پژوهشگران معتقدند كه زیان فقدان پدر در خانواده های تك والدی كه زن سرپرست آن است، تنها از دست دادن درآمد مرد نیست.
پدرانی كه همسرشان را طلاق داده اند، از تأمین معاش فرزندان خود دست می كشند و مادران را وا می دارند تا تمام بار مالی خانواده، اعم از خود و فرزندان را برعهده بگیرند، در نتیجه فشار اقتصادی باعث می شود كه این مادران فرصت كمتری برای مراقبت از كودكان خود داشته باشند.اغلب كودكانی كه در خانواده های مادرسرپرست زندگی می كنند، ناگزیرند كه به لحاظ عدم حضور پدر، با چالش های مالی و درگیری های آن مواجه شوند.
این گونه كودكان (به ویژه كودكان طلاق)، غالباً افت از زندگی نرمال و استاندارد یا درگیری با فقر شدید را تجربه می كنند. آنها اغلب از قدرت بیان ضعیف و دسترسی محدود به تحصیلات رنج می برند، این شرایط نتیجه فقدان درآمد كافی و همچنین عدم حضور پدر در خانواده است.
فشارهای دیرینه ناشی از فقر، به همراه حجم بالای وظایفی كه مدام اضافه می شود، موجب آسیب پذیری و استرس در زندگی جدید می گردد و مادران مجرد، غالباً سیكلی از ناامیدی و یأس را برای خود و فرزندانشان تجربه می كنند.
اثرات تربیتی
زمانی كه سرپرست خانواده، مجرد، فقیر و شاغل است، غالباً برای انتخاب میان كیفیت تربیت كودكان دچار مشكل می شود. اغلب مشاغلی كه درآمد كافی دارند، مستلزم صرف وقت به مدت طولانی و یا صرف ساعات غیرمعمول برای كار هستند و این شرایط، برای اكثر والدین تنها، بدین معناست كه آنها به عنوان سرپرست خانواده، كمتر می توانند از تجربیات و آموزش های تربیتی بهره گیرند، زیرا به میزان طولانی كار می كنند و یا از بچه های زیادی مراقبت می نمایند.
این پژوهشگر معتقد است: مادرانی كه به تازگی بیوه شده اند، ضمن این كه برای فقدان شریك و یار زندگی خود بسیار غمگین هستند، مجبورند وظایف و مسئولیت های خانه داری را نیز انجام دهند. این تعدیل و تنظیم وظایف ممكن است ماه ها و یا سال ها طول بكشد تا این كه آنان بتوانند از عهده مشكلات اقتصادی خویش برآیند و همچنین همزمان نقش دلداری و تسلی بخشیدن به فرزندان را ایفا كنند.مادران مجرد نیز، بدون حمایت بستگان مخصوصاً والدین خود، مسئولیت بیشتری در تهیه مهد كودك مناسب برای كودكان خود دارند.
 آنها همچنین مشكلاتی را در تحمل فشارهای احساساتی از قبیل شرمندگی و تنهایی دارند. بعضی از آنان حضور فرزند را مانع یافتن همسر مناسب می دانند. البته كودكان نیز هر چقدر كه بزرگتر می شوند، با سؤالاتی در مورد سرگذشت خود و نیازشان به حضور پدر، مادران را به ستوه می آورند.
پروفسور دیوید پاپ به عنوان متخصص علوم اجتماعی، بیان می كند كه داشتن خانواده ای با پدر و مادر اصلی، بهترین حالت زندگی برای كودكان است و خانواده تك والدی و خانواده هایی كه پدر یا مادرخوانده دارند، حالت مناسبی نیست. اگر دیدگاه های كنونی در باره ساختار خانواده، فقط منوط بر دلایل و مدارك علمی باشد، آنگاه منازعه دیدگاه های رایج در جامعه، در باره خانواده نمی تواند در مرحله نخست قرار گیرد.
در حقیقت مدارك به طور صریح بیان می كند كه «خانواده سنتی» (دووالد) نه فقط تنها واحد با دوام جامعه می باشد بلكه بادوام ترین واحد است.انجام رفتارهای بسیار بد در بین فرزندان خانواده های تك والدی، از فرزندان گروه دوم بیشتر است.همچنین افزایش میزان بروز بیماری های روانی، خودكشی، اعتیاد و آسیب رسانی در بین كودكان خانواده های تك والد بیشتر است.
محققان دریافتند كه قصور در انجام وظایف والدین نظیر مشاركت و رسیدگی ضعیف به امور كودكان در خانواده های تك والدی، این نتایج را در بر دارد:
۵۰ درصد احتمال مردودی در مدرسه (كه این میزان با كنترل والدین بر امور تحصیلی فرزندان بین ۶-۳ درصد است).
۲۰ درصد احتمال بارداری و داشتن فرزند در سنین ۱۳ تا ۱۸ سالگی (كه این میزان با كنترل والدین بین ۵-۴ درصد است).
۱۰۰ درصد احتمال اخراج از مدرسه یا محل كار (كه این میزان با كنترل بین ۳-۰ درصد است).
تحقیقات بسیار زیاد سال های اخیر در مورد خانواده های تك والدی (به ویژه مادران مجرد و خانواده های طلاق) نشان می دهد كه اثرات این پدیده می تواند بسیار پایدار باشد. پس از تعدیل سایر عوامل و متغیرها مشخص گردید بچه هایی كه تنها با یك والد زندگی می كنند، نسبت به بچه هایی كه با دو والد زندگی می كنند، دو برابر بیشتر مبتلا به بیماری های روحی و روانی هستند.
آنها همچنین در مورد احتمال خودكشی و بیماری های مربوط به مشروبات الكلی دو برابر بیشتر در معرض خطر هستند. خطر ابتلا به استفاده از مواد مخدر در بین دختران خانواده های تك والد، سه برابر پسران در این خانواده ها است.
پسران در خانواده های تك والدی نسبت به دختران بیشتر در معرض مشكلات روحی- روانی و مسایل مربوط به مواد مخدر هستند، همچنین به دلایل مختلف، مرگ و میر در ایشان بیشتر است.
كودكانی كه فقط با مادرشان زندگی می كنند و با فقر و غیبت پدر مواجهند، بیش از بچه هایی كه پدر و مادر در كنارشان هستند، افت تحصیلی دارند و از مدرسه اخراج می شوند، دست به بزهكاری كودكانه می زنند، مواد مخدر مصرف می كنند و مرتكب جرایم بزرگسالان می شوند.

نویسنده این مطلب :

فرزند پرتال

به اشتراک بگذارید :

دیدگاه شما