یکی از مهمترین عواملی که باعث رشد اخلاقی و اجتماعی کودک می شود، احترام و به کاربردن ادب در مورد اوست. این عامل نیز جزء مهمترین وظایف تربیتی والدین در آموزه های اسلامی به شمار می رود و در سایر ادیان الهی نیزمورد توجه جدی قرار گرفته است.

پیامبر اکرم(ص) در این زمینه می فرمایند: «به فرزندان خود احترام بگذارید و با آداب و روش های پسندیده آن ها را تربیت و با آن ها رفتار کنید. » ( مکارم الاخلاق ج 1 ص 426 )

حضرت امام رضا (ع) درهمین رابطه معتقدند: انسان ها ذاتاً علاقه مندند مورد احترام و اکرام دیگران قرار گیرند و این شامل همه طبقات، از بزرگسال تا خردسال می شود. کودکان هم که سرمایه های عظیم و ارزنده جامعه اند، از این قاعده مستثنا نیستند، بخصوص اگر این اکرام و اظهار محبت به آن ها در مقابل دیگران باشد.

احترام به دیگران، یکی از مهمترین عوامل جذب و اطاعت آن هاست و این مسأله در مورد کودکان بیشتر صادق است. اگر پدر و مادری نسبت به فرزندان خود احترام بگذارد، در تربیت آن ها موفق تر است. چون کودکان در این موقع بهتر به سخنان و نصایح والدین خود گوش می دهند؛ اگر به شخصیت آن ها کم احترامی یا توهین شود، این رفتار دشمنی و کینه آن ها را به همراه خواهد داشت.

به این دلیل است که «دوره کودکی مهمترین دوره زندگی بشر است. این دوره، دوره شکل پذیری و موقعی است که تأثیرها را بزودی و آسانی قبول می کند. در این دوره مهمترین عوامل مۆثر در رشد و تکامل شخصیت کودک، محیط و اطرافیان او هستند». (آموزش و پرورش بر مبنای روانشناسی/ ج 1) بنابراین، کسانی که می خواهند فرزند موفقی داشته باشند، قطعاً باید به آموزش عمیق و عالمانه رسول اکرم(ص) عمل کنند.

• یک داستان آموزنده از امام رضا(ع)

کلیم بن عمران می گوید: به امام رضا(ع) گفتم: از خدا بخواه به تو فرزندی دهد. حضرت فرمودند: من صاحب یک فرزند می شوم و او وارثم خواهد شد. هنگامی که امام جواد(ع) به دنیا آمد، حضرت رضا (ع) به اصحابش فرمودند: فرزندی به دنیا آمد که شبیه موسی بن عمران، شکافنده دریاست. راوی در ادامه می گوید: حضرت در تمام طول شب با او صحبت می کرد.

امروزه یکی از علل فرار فرزندان از محیط خانواده، نبود احترام و محبت، و ناسزا گفتن به آنهاست. وقتی که فرزندی در یک خانواده، مورد تحقیر و در مواردی ضرب و شتم قرار می گیرد، دیگر انگیزه ای برای ماندن در آنجا نمی بیند. بنابراین، خانواده ها نباید محیط خانه را برای فرزندان خود ناآرام کنند.

والدین باید توجه داشته باشند که فرزندان آنها سرمایه های گرانبهای آینده این مملکتند که اداره جامعه در آینده به دست آن هاست. همچنین در روایات برای احترام به فرزندان پاداش فراوانی قرار داده شده است.

امام صادق(ع) فرمودند: یکی از اندیشمندان معاصر می نویسد: پدر ومادر باید کوشا باشند تا به اعماق قلب فرزند خود نفوذ کنند تا او مسایل را همان گونه ببیند که آن ها می بینند. باید مواظب باشند در گفتگو با کودکان، صدایشان بلندتر از آنکه با یک همکار یا یک مهمان صحبت می کنند، نشود. تذکرات وقتی لازم شد، باید چنان با ملایمت و نیکویی و خوشرویی ادا شوند که سدی میان آنها و کودکان ایجاد نکنند و یا رنجش و تلخی به وجود نیاورند. هنگامی که این گونه با کودکان رفتار شد آن ها با شخصیت، با احترام شایسته، و با اعتماد نسبت به خود بزرگ می شوند. (گفتار فلسفی، کودک ج 2 ص 8.1 )

بنان بن نافع نقل می کند که روزی مامون از جایی که حضرت جواد(ع) با کودکان بازی می کرد، می گذشت. کودکان از ترس میدان بازی را ترک کردند و تنها امام جواد(ع) آنجا ایستاد، مامون از او پرسید: چرا همراه بچه ها فرار نکردی؟ فرمود: مامون از این پاسخ تعجب کرد و پرسید: تو کیستی؟ حضرت در جواب فرمود: من محمد بن علی بن موسی بن جعفر بن محمد بن علی بن الحسین بن علی بن ابی طالب (ع) هستم.