خواندن یکی از پیشرفته ترین و پیچیده ترین توانایی های ذهنی انسان است. خواندن یعنی ارتباط کلی فرد بایک سری اطلاعات سمبلیک (نمادین) که به جنبه بصری یادگیری اطلاق می شود (یعنی تبدیل نوشتاری به گفتاری). کیفیت و بازدهی خواندن ومطالعه به میزان اصلاح روش های آموخته شده در دوران ابتدایی بستگی دارد. پیشنیاز درست خواندن، برخورداری از توانایی هایی چون دقت شنوایی، ادراک شنوایی و حافظه شنوایی و نیز دقت بینایی، ادراک بینایی و حافظه بینایی است.

 

1- آینه خوانی یا وارونه خوانی

مثال: خواندن کلمه (رود) بجای کلمه (دور)

• علل:

الف) رشد ناکافی حرکات چشم

ب) عدم غلبه نیمکره مغزی (چپ برتری یا راست برتری)

ج) عدم درک این وضوع که مکان حروف یا کلمه باعث میشود که جمله یا کلمه بطور کلی تغییر کند.

د) رشد ناکافی

ه) تدریس وآموزش نامناسب

و) تند خوانی وعدم توجه وبی دقتی

ز) در موارد خیلی شدید علت آن ممکن است اختلال در سیستم عصبی باشد

 

• روش های درمان:

1- در تمام فصول فعالیت های مربوط به خواندن تاکید بر آموزش از راست به چپ نمایید (در ریاضیات تاکید از چپ به راست می باشد).

2- کلمه یا جمله را با انگشت یا کارت بپوشانید واز کودک بخواهید به تدریج قسمتی از کلمه یا جمله را که دستتان از روی آن برداشته می شود، را بخواند.

3- کشیدن خط زیرکلمه یا جمله.

4- کودک را آموزش دهید تا انگشت خود را زیرکلمه بگذارد و سرعت خواندن خود را با دستش هماهنگ کند.

5- کشیدن فلش از راست به چپ زیر کلماتی که کودک در خواندن آن ها مشکل دارد.

6- کلمه ای را بر روی تخته بنویسید و از کودک بخواهید که همزمان با تعقیب حروف با انگشت، صدای آن ها را بلند بخواند.

7- ازتخته مغناطیسی وحروف برجسته استفاده کنید و از کودک بخواهید بعد از لمس کردن حروف با انگشتان، کلمه را بخواند.

8- برای اینکه توجه کودک را به اهمیت ترتیب مکانی حروف در کلمه جذب کنید ،کلمه ای را که کودک اشکال دارد در بالای کلمه ای که برعکس می خواند، بنویسید واز کودک بخواهید که با کشیدن خط، حروف بالا را به حروف پایین وصل کند.

مثال: روز زور(صداها به هم وصل شوند)

 

2- حذف کردن کلمات یا حروف (جاگذاری)

• علل:

1- عدم شناخت کلمه و ناتوانی در تلفظ صحیح کلمه از طریق تجزیه صداها.

2- عادات نادرست خواندن.

برای تشخیص علت های فوق، یک متن را به کودک بدهید تا بخواند وسپس یک متن ساده تر به او بدهید ودر هردو مورد تعداد کلمات حذف شده را یادداشت نمایید. اگر تعداد کلمات حذف شده در هر دو متن یکسان بود،نتیجه میگیریم که حذف کلمات بدلیل عادات نادرست کودک است. ولی اگرحذف تعداد کلمات درمتن ساده تر بیش از متن قبلی بود ،علت آن عدم شناخت کلمه توسط کودک می باشد که در این صورت باید بخش و صداکشی را با او تمرین کرد (حتی اگر بخش وصداکشی جزو برنامه آموزشی نباشد).

 

• روش های درمان

الف) جلب توجه کودک به کلمه ای که حذف کرده و نیز اصلاح آن کلمه.

ب) استفاده از کاغذ راهنما (فلش) و یا گذاشتن انگشت زیرکلمه.

ج) کودک میبایستی به همراه سایر کودکان متن رابخواند. این کار به روان خوانی اوکمک می کند.

د) ازفعالیتهای رقابتی بین دانش آموزان پرهیزشود و آنان هرگز با یکدیگر مقایسه نشوند.

 

3- جایگزین کردن یک کلمه بجای کلمه دیگر (تغییرات فعال به میل خود)

مثال: بجای خواندن کلمه (داد) می خواند: (دارد)

• علل:

1- بی دقتی

2- عدم شناخت کلمه (یعنی کلماتی که با معنی جمله مطابقت ندارد)

 

• روش های درمان

الف) جایگزینی ناشی از بی دقتی: جلب توجه کودک به کلمه جایگزین، خواندن متن همراه با سایر دانش آموزان ودر صورت امکان ضبط صدای کودک هنگام خواندن، گوش دادن کودک به صدای خود.

ب) جایگزینی ناشی از شناخت کلمه: درست کردن کارت لغات از کلماتی که کودک دچار اشکال می باشدتا کودک ببیند وبخواند. روی بخش وصداکشی بیشتر تاکید شود(حتی اگر بخش و صداکشی جزو برنامه آموزشی نباشد.). کلمات مشکل را در کلمات ناتمام بکار ببرید مثال: تصمیم = ﺗ…..میم. دانش آموزا را مطمئن سازید که به اندازه کافی برای هجی کردن کلمه مورد نظرتوانا است وبه او کمک نخواهد شد.

 

4- تکرار کلمه یا عبارت

علل:

1- عدم شناخت کلمه وناتوانی در ترکیب صداها.

2- عادات نادرست هنگام خواندن.

 

• روش های درمان

الف) جلب توجه کودک به کلمه یا عبارت تکراری.

ب) از دانش آموزان خواسته شودمتن درس را همه با هم بخوانند.

ج) از کودک خواسته شود تا قبل از خواندن متن ،آن را برای خود مطالعه نماید.

د) در ابتدا مطلب آسانتر (یا حتی یک پاراگراف) در اختیار کودک قرار گیرد و با پیشرفت کودک، متن را مشکل تر کنید.

ه) از کودک بخواهید تا با انگشت گذاشتن زیر کلمات، سرعت خواندنش را بیشتر کند.

 

5- اضافه کردن کلمات به جمله

علل:

1- اشکال در درک مطلب.

2- بی توجهی به متن.

اگر کلمه ای که کودک به متن کتاب اضافه می کند با معنی باشد وبه جمله ارتباط داشته باشد،نشانگر آگاهی دانش آموز از مطلب مورد نظر است ولی ناشی از بی دقتی اوست.ولی اگر کلمه اضافه شده ،ربطی به جمله نداشته باشد دلیل آن اشکال در درک مطلب می باشد.

 

• روش های درمان

الف) افزایش گنجینه لغات واستفاده از کلمات هم خانواده.

ب) شرح تصاویر کتاب توسط معلم و دانش آموز.

ج) پیدا کردن اصل مطلب در متنی که می خواند تا بداند کل مطلب در مورد چیست.

د) شناخت جزییات مهم هر متن.

ه) بحث و گفتگو در مورد مطلب یا داستان قبل از خواندن آن.

و) جلب توجه کودک، خواندن متن همراه با سایر دانش آموزان.

 

6- کلمه به کلمه خواندن و مکث زیاد روی کلمات

مکث زیاد روی کلمات بدلیل این است که دانش آموزروی کلمات و ساختار جمله تسلط کافی ندارد. سرعت خواندن به تنهایی اختلال نیست مگراینکه تولید اضطراب کند.

• علل:

۱- عدم شناخت کلمه.

۲- اشکال در درک مطلب.

۳- عادات نادرست به هنگام خواندن.

 

• روش های درمان

الف) انتخاب متن های آسانتر جهت خواندن دانش آموز.

ب) استفاده از کتاب داستانهای ساده .

ج) بالا بردن توانایی کودک در شناخت کلمات معمول ومتداول.

د) استفاده از کارت همراه با تصویر (به این صورت که کلمه نا آشنا را زیر تصویر آن بنویسید سپس لغت جدید را در کلمه به کار ببرید).

ه) به کودک اجازه دهیدتامتن داستان را بخواند وسپس آن را بصورت نمایش اجرا کند.

و) به کودک اجازه دهید تا داستانهای مهیج ومورد علاقه را با صدای بلند بخواند.

ز) از دانش آموزبخواهید تا متن واشعار را مرتباتکرار کند.

ح) از دانش آموزان بخواهید تامطالب کتاب را بصورت گروهی بخوانند.

 

سایر تمریناتی که باعث تقویت خواندن می شوند

• روخوانی
• روش چند حسی(فرنالد)
• خلاصه نویسی از کتاب درسی و یا کتاب داستان.
• نوشتن داستانهای کوتاه
• تعریف داستانهای کوتاه
• پاسخ به سوالات مربوط به داستان
• وصل نقطه چین.
• کامل کردن کلمات ناقص.
• کار با ماز.
• نقاشی کشیدن و کپی کردن.
• تمرینات رمز گردانی.
• استفاده از وسایل آموزشی سینا.
• خواندن شعر،روزنامه و…
• تمرین و حفظ کردن حروف الفبا(در تمام پایه های مقطع ابتدایی و نه صرفا در پایه اول). بسیاری از دانش آموزان حتی در پایه های بالاتر ابتدایی ،قادر به خواندن حروف الفبا (البته از حفظ) نیستند! امتحان کنید!
• ترکیب صداها و ساختن کلمه. مانند: س-ا-ز =ساز .
• کامل کردن تصاویر ونیز بریدن و چسباندن تصاویر .
• بازی با دارت(جهت تقویت دقت و هماهنگی چشم و دست).
• ازی های فکری مانند حل جدول، پازل، حل معما و…