زمانی که کودک از خود درکی به عنوان دختر یا پسر بودن پیدا میکند و به آن درک اعتقاد راسخ دارد هویت جنسیتی نامیده میشود .درک کودکان از نوع جنسیت خود از حدود سن هجده ماهگی آغاز میگردد و معمولاً تا سنین 2 تا چهار سالگی تثبیت میشود. دو سوم کودکان جنسیت خود را بین […]
زمانی که کودک از خود درکی به عنوان دختر یا پسر بودن پیدا میکند و به آن درک اعتقاد راسخ دارد هویت جنسیتی نامیده میشود .درک کودکان از نوع جنسیت خود از حدود سن هجده ماهگی آغاز میگردد و معمولاً تا سنین 2 تا چهار سالگی تثبیت میشود. دو سوم کودکان جنسیت خود را بین سنین 7 – 3 سالگی بر اساس مسایلی چون نوع لباس پوشیدن و … مفهمند. و معمولاً دختران هویت جنسیتی خود را در سنین کمتری نسبت به پسران کسب میکنند. با وجود اینکه عوامل فرهنگی اجتماعی نیز در شکلگیری آن دخیل است اما قسمت عمده کسب هویت جنسیتی درونی و ذاتی است.
در این زمینه به بیان نکاتی میپردازیم:
کودکان از دست زدن و یا نگاه کردن به آلت جنسی کودکی برای ارضا احساس جنسی خود استفاده نمیکنند بلکه آنها فقط میخواهند کنجکاویهای خود را در این زمینه ارضا کنند. هر گونه برخورد نسنجیدهای با این مسئله سبب گیجی کودک میگردد و موجبات احساس گناه و افسردگی وی را فراهم سازد.
ارتباط برقرار کردن والدین با فرزندان خود در مورد مسائل جنسی ازجمله وظایف تربیتی والدین است که شایسته است در برقراری و حفظ آن جهت جلوگیری از زمینه بسیاری از انحرافات و گناهها کوشید. برخورد شدید و خشن پدر و مادر در این زمینه پیامدهای نامطلوبی را به ارمغان خواهد آورد زیرا چنین موضوعی روانشناختی را تبدیل به موضوعی اخلاقی کرده و کودک را حسّاس تر نموده و باعث تثبیت وی در عمل مورد نظر میگردد. بیان نکات در زمینه مسائل جنسی به کودک باید از طریق روشهای غیرمستقیم صورت گیرد و کمتر به روشهای مستقیم متوسل شد.
درک خصوصی بودن
وقتی با کودکان درباره جنسیت صحبت میکنیم واژههای «خصوصی» و «سری» را برای آنها بازگو کنید. در سنین پایین نیز به کودک خود بگویید : «همهی ما به توالت میرویم و دردستشویی رامیبندیم و این کار رابه تنهایی انجام میدهیم چون خصوصی و سری است. همینطور اعضای خصوصی بدن ما سری است و همه باید ازلباس استفاده کنند».
و در مورد بچههای بزرگتر به آنها بگویید ، ولی هرگز در مورد این مسائل با کودکان کوچکتر از خود صحبت نکنند و اگر کودکان سؤالی کردند به آنها بگویند: «دراین باره ازپدرو مادرت سوال کن».مهمترین آموزگاران بچهها والدین هستند. نه ما و نه کودکان ما هیچگاه نباید از دانستن خجالت بکشیم. زیرا همهی ما حق داریم بدانیم. فقط باید سعی کنیم عبارات را درخور فهم کودکان ساده کنیم.
تعیین حد و مرز جنسی
وقتی می بنید کودک شما با کودک دیگر در حال کنجکاویهای جنسی میباشند ،آرامش خود را حفظ کنید وسعی نکنید سر بچهها داد بکشید و آنها را سرزنش نکنید. بلکه از موقعیت به وجود آمده برای راهنمایی آنها و تعیین حد و مرزها استفاده کنید . مثلاً بگویید: «هر دوی شما لباسهایتان رابپوشید. بدن شما خصوصی است و نباید جلوی کسی لباسهایتان رادربیاورید. بیایید برای شما یک سرگرمی پیدا کنم». از توجه افراطی و گوشزد کردن مکرر خودداری نمایید.
اگر دیدید بچهها باز هم به دکتر بازی علاقه نشان دادند شاید نشان این است که کنجکاویهایشان هنوز ارضا نشده است. بنشینید و اطلاعات اساسی را با فرزند خود مرور کنید. با او دربارهی شکل بدن و نام یکییکی اعضای مختلف بدن صحبت کنید. اندامهای جنسی را در لا به لای اندامهای غیرجنسی نام ببرید.
یادگیری حد و حدود
از طریق تعامل والد – فرزند شامل برآورده کردن نیازهای شیرخوار، شامل به آغوش کشیدن و تقویت و تنبیه فعالیتهای مرتبط با جنس صورت میگیرد . در آغوش کشیدن و تماس فیزیکی مناسب موجب ایجاد امنیت هیجانی و حس مثبت در شیرخواران نسبت به بدنشان شده و با ایجاد تصویر مناسبی از بدن خود در شکلگیری آتی عزت نفس جنسی سودمند میباشد و همچنین رشدی روانی جسمی ، کودک که از طریق تقلید، پاداش و اجبار رفتارهایی را میپذیرد که فرهنگ پیرامون ، آنها را مناسب با نقش جنسیتی او تعیین کرده است. در طی این دوره کودک در مورد اندام جنسی خود کنجکاوی میکند. اگر این کنجکاوی طبیعی تلقی شود و با آن با صداقت و مناسب باسن کودک برخورد شود ، کودک شگفتی دنیا را پذیرفته و در نقشی که دارد احساس رضایت خواهد کرد.
برچسب زدن به فعالیتهای جنسی طبیعی کودک خودداری کنید. ذکر عباراتی چون «کثیف است»، «دست تو پاک نخواهد شد»، سخت گرفتن در آداب توالت، موجب شکل گرفتن رفتارهای وسواسی و اضطرابی در نزد بچهها میگردد. استفاده از اسامی متعدد و شوخیهای مختلف در مورد رفتارهای جنسی طبیعی کودکان و ناحیه تناسلی موجب عدم آشنایی کودک با رعایت حدود و قوانین گردیده و تکرار شوخیها و گفتههای بزرگسالان موجب برخورد متناقض با وی میشود که برای کودک قابلفهم نیست.
در مورد سؤالات و رفتارهای جنسی کودکان به تنبیه متوسل نشوید و از تحقیر و سرزنش کودکان خودداری نمایید. زیرا این کار نتیجهای معکوس خواهد داشت و منجر به پنهانکاری و احساس گناه و خجالت افراطی میگردد. اگر موضوعات جنسی تابو شمردهشده و پرسشهای کودک با خشونت رد شود ، شرم و ناراحتی زیاد از حد در کودک ایجادشده و موجب تداخل در شکلگیری عزت نفس جنسی در آینده برای وی میشود.
در مورد الگوهای رفتاری و پیامهای دریافتی از تلویزیون و ماهواره از سنین بسیار پایین حساسیت نشان دهید درباره دیدن برخی تصاویر تلویزیونی، طرز لباس پوشیدن، شوخیها و ارتباطات تجدیدنظر کنید زیرا بچههای کوچک زیاد تقلید میکنند و هر آنچه که از سوی بزرگترها میبینند، انجام میدهند حتی اگر پی به اهمیت آنچه که تقلید میکنند نبرده باشند.
به سؤالات جنسی کودکان با صبر و حوصله جواب دهید و به کودکان خود به خصوص با بزرگتر شدن آنها بفهمانید که شما پدر و مادری هستید که میتوانند از شما سؤال کنند. زیرا در غیر این صورت کودکان منابع دیگری برای ارضاء نیازهای اطلاعاتی و کنجکاویهای خود جستجو خواهند کرد و در این زمینه پاسخ سؤالات جنسی کودک را به آینده واگذار نکنید و به کودکان خود پیامهای گیجکننده و مبهم ندهید. خجالت خود را در این زمینه کنترل کنید و دچار اضطراب و تشویش نشوید. «هر وقت بزرگ شدی خودت می فهمی»، «این مسائل مربوط به بزرگترهاست»، «این حرف ها زشت هستند»، «اگر ازاین حرف ها بزنی دهانت زخم می شود»، پاسخهایی هستند که به هیچوجه کمکی به کودک نمیکنند.
- در موارد طرح سؤالات از طرف کودکان
– به هر یک از سؤالات فرزندتان به طور خلاصه جواب دهید اطلاعات بیش از حد و توضیحات اضافی به فرزندتان ندهید.
– اجازه دهید سؤالات و علایق فرزندتان سمت و سوی بحث را تعیین کند.
– از برداشت و مفاهیم ذهنی فرزند خود در مورد سؤالاتی که طرح میکنند مطلع شوید.
– پاسخهایی مستقیم با عباراتی دقیق ، اما ساده با توجه به سن کودک خود بدهید.
– از طرح پاسخهای مبهم و نادرست خودداری کنید.
– در هنگام صحبت با کودک خود کلمات قلمبه سلمبه استفاده نکنید.