یـکی از مشکلات عمده‌ای که نسل جوان با آن رویه روست، خطر اعتیاد و گرایش به مـصرف مـواد مـخدر است. از آن‌جا که مصرف این گونه مواد (انواع سیگارها، قرص‌ها، مخدرها،…) در بین جوانان و نوجوانان رو بـه افزایش است، وظیفۀ والدین، مربیان و سایر نهادهای اجتماعی برای آگاه ساختن قشر جـوان از عواقب مصرف […]
یـکی از مشکلات عمده‌ای که نسل جوان با آن رویه روست، خطر اعتیاد و گرایش به مـصرف مـواد مـخدر است. از آن‌جا که مصرف این گونه مواد (انواع سیگارها، قرص‌ها، مخدرها،…) در بین جوانان و نوجوانان رو بـه افزایش است، وظیفۀ والدین، مربیان و سایر نهادهای اجتماعی برای آگاه ساختن قشر جـوان از عواقب مصرف مواد مـخدر بـه مراتب سنگین‌تر از قبل می‌شود. آمار نشان می‌دهد بالاترین رقم سنی معتادان در ایران، بین 21 تا 27 سال است. با توجه به این موضوع، والدین و مربیان باید سعی کنند با استفاده از روش‌ها و آمـوزش‌های لازم، بچه‌ها را از همان دوران کودکی و پیش نوجوانی با آثار زیان‌بار مصرف این‌گونه مواد و پیامدهای جسمی و روانی ناشی از آن آشنا سازند.
اغلب جوانان باگذر از دوران بلوغ و نوجوانی دچار تغییرات جسمی- روانی گوناگونی می‌شوند که تـأثیرات زیـادی بر رفتارها و عکس العمل‌های هیجانی آن‌ها نسبت به اطرافیان می‌گذارد. احساس نارضایتی، عصبانیت، بی‌حوصلگی، مخالفت، مبارزه‌جویی، عدم همکاری، بی‌اعتنایی و عیب‌جویی از جمله بد خلقی‌هایی است که زندگی نوجوانان را دشوارتر از پیش مـی‌کند. نوجوانان به گونه‌ای هستند که آنان را شدیدا مستعد آلوده شدن به انواع کـجروی‌ها و آسـیب‌های اجتماعی می‌کند. نوجوانان ارزش‌ها و معیارهای اخلاقی والدینشان را کم‌تر می‌پذیرند و بیش‌تر درصدد یافتن استقلال و اثبات خویشتن‌اند.
نقش خانواده در آگاه‌سازی جوانان و نوجوانان
برای پیشگیری از عادات و رفتارهای منفی و غیر سالم نوجوانان و جوانان، هیچ‌گاه نباید صـبر کرد تا آنان با چنین مشکلاتی درگیر شوند و آن‌گاه درصدد یـافتن راه حـل و شـیوۀ مقابلۀ با آن برآمد. از طرف دیگر، با نادیده گرفتن یا انکار واقعیات موجود، نه تنها نمی‌توان مشکلی را حـل کـرد، بلکه فرصت یافتن راه حل هم از دست می رود. بهای پیشگیری مؤثر از اعتیاد جوانان، هـمانا هـوشیاری هـمیشگی والدین و اعضای مؤثر خانواده است.
نوجوانی، دوره‌ای است که در آن، فرد باگذر از انواع هیجان‌ها، آشوب‌ها و آشفتگی‌های روحی – روانی گوناگون به سوی رشد اجتماعی سالم در حـال تحول است. نوجوانان و جوانانی که ارتباط صمیمانه و نزدیکی با اعضای خانوادشان دارند و از بودن در جمع آن‌ها احساس رضایت و شادی می‌کنند، کم‌تر به دنبال رفتارهای ناسالم می‌روند. از جمله راه کـارهای مؤثری که والدین می‌توانند به منظور پیشگیری از اعتیاد جوانان و نوجوانان به مصرف مواد مخدر به کار بندند، عبارت‌اند از:
1- معیارهای «خوب بودن» و «بد بودن» را به فرزندانشان یاد بدهند و ارزش‌های پسندیدۀ اخـلاقی، رفـتاهای مناسب اجتماعی، انتظارات جامعه از یک نوجوان مسئول، اهمیت رشد و بالندگی نوجوان برای پیشرفت اجتماعی که در آن زندگی می‌کند و… را به آن‌ها بیاموزند.
2- در برابر اجرای مقررات و قوانین حاکم بر خانه، مـدرسه و اجـتماع، جدی، مسئول و هوشیار باشند. رعایت آیین نامه‌های انضباطی و ضوابط و قوانین مدونی که در مدارس اجرا می‌شوند، می‌تواند مانعی برای بسیاری از کجروی‌های اجتماعی باشد. اهمیت دادن به نظم و انضباط، داشتن رفتارهای موجه، شـیوۀ تـفکر سـالم و… از نکات ارزشمندی است که مـی‌توان بـه نـوجوانان و جوانان آموخت. آن‌ها باید بدانند که هرگونه دسترسی به مواد مخدر چه جرایمی محسوب می‌شوند و چه مجازات‌هایی را باید متحمل گردند.
3- سـعی کـنید الگـوی رفتاری خوبی برای فرزندان نوجوان خود باشید. او هـمواره نـظاره‌گر اعمال و رفتارهای شماست. والدینی که خود، سیگار می‌کشند، در مصرف داروهای مسکن و خواب‌آور افراطی می‌کنند یا نگرش و دیدگاه شفاف و مـشخصی در بـرابر مـصرف مواد مخدر به فرزندانشان ارائه نمی‌کنند، راه را برای انحراف و تصمیم‌گیری‌های نامناسب جـوانان هموار می‌سازند. به اختلاف بین حرف و عمل خود، آگاه باشید. نوجوانان نسبت به این تناقضات بسیار حساس‌اند و بـه راحـتی ارزش ها و عقایدشان را زیر پا خواهند گذاشت.
4- عزت نفس، خویشتن‌داری و اعتماد به نفس فـرزندتان را تـقویت کنید. فرصت‌ها و موقعیت‌هایی برای فرزند نوجوانتان پیش آورید تا او بتواند پیروزمندانه به اهدافش برسد. او را به دلیـل تـوانایی‌ها و اسـتعدادهایش تشویق و حمایت کنید. این کار به او کمک می‌کند تا احساس خوبی نـسبت بـه خـودش پیدا کند. برداشت‌های جوان نسبت به توانایی‌ها و استعدادهایش مهم‌ترین تأثیر را بر عزت نفس او مـی‌گذراند. هـنگامی کـه والدین درمی‌یابند تجربه‌های دشوار زندگی، اعتماد به نفس و خویشتن‌داری نوجوانشان را تحت تأثیر قرار داده اسـت، بـاید به او کمک کنند تا با انتخاب راه و مسیر درست زندگی، خود را از انحطاط، تسلیم و بـی‌ارزشی نـجات دهـد.
5- ارتباط مؤثر و صمیمانه‌ای با نوجوان (یا جوان) برقرار کنید. گوش دادن به صحبت‌های او، حمایت از رفـتارهای مـثبت، پسندیده و سالم، توجه کردن به احساسات و عواطف او و پذیرش بی‌قید و شرط جوانان و نوجوانان آن ها کـمک مـی‌کند تا با ایجاد رابطه‌ای نزدیک و صمیمانه با والدین خود درصدد مقابله با بحران‌های زندگی بـرآیند. دیـدگاه‌ها و اعتقاداتتان را با صبوری و انعطاف‌پذیری به جوانان بیاموزید. اجازه دهید تا با بـحث و گـفت‌وگو، احـساس مسئولیت، ارزشمندی و خودکارآمدی، در آن‌ها رشد یابد.در دوران نوجوانی، فرزندان ما دست به شناخت،ماجراجویی، کـنجکاوی و خـطر کـردن می‌زنند،در این‌جا وظیفۀ والدین و مربیان است که سعی کنند با گزینش روش های مـعقول و سنجیده، راه رسیدن به استقلال فردی و رشد اجتماعی را برای آن‌ها روشن سازند.
6- فرصت‌هایی برای او ایجاد کنید تـا مـسئولانه دربارۀ کارهای روزانۀ خودش تصمیم‌گیری کند. به او یاد بدهید که چگونه بـا افـراد دیگر اجتماع ارتباط برقرار کند. برای مـثال، زمـانی کـه تنها در جمعی حضور دارد، چه باید بگوید، چـکار بـاید بکند،… در نظر داشته باشید اگر او فرد ولنگار و بی‌بند و باری نباشد، در مقابل تعارف دوسـتانش بـرای سیگار کشیدن و… مطیع نخواهد شـد. هـراندازه که تـأثیر دوسـتان و هـمسالان جوان بر او زیاد شود،نقش والدیـن و راهـنمایانش برای هدایت او کم رنگ‌تر خواهد شد.هراندازه والدین،جوان را به حال خـود واگـذارند، او را در برابر محیط و اجتماع آسیب‌پذیرتر ساخته‌اند و بـعدها برای این تسلیم بـاید بـهای سنگین‌تری بپردازند.والدین باید بـا درک تـأثیر همسالان بر فرزندانشان آنان را برای مقابله با فشارها و تحریکات موجود آماده کنند. تـوان«نـه گفتن» و داشتن رفتاری مستقلانه و صـحیح را در آنـان بـاید تشویق و تمجید کـرد. بـاید به جوان یاد داد کـه «نـه گفتن» او دلیل بر احترام او به خودش است.از آن‌ها بخواهید که به هنگام احساس خـطر،قـدرت ترک محل را داشته باشند.
7- نسبت بـه احـساس افسردگی، بـی‌حوصلگی و انـزواطلبی فـرزند نوجوانتان حساس و هوشیار بـاشید. نوجوانی که دچار افکار پریشان و مأیوس‌کننده می‌شود، قابل تأمل و بررسی است؛ زیرا او اساسا پیامدهای رفـتاری خـودش را نمی‌داند. افسردگی برای این گروه از نـوجوانان مـمکن اسـت زمـینه‌ساز بـسیاری از آسیب‌های اجتماعی مـثل: روی آوردن به سـیگار، مواد مخدر، اعتیاد، فحشا، بزهکاری و… شود. والدین باید رفتاها و عادات فرزندان نوجوانشان را که احتمال می‌دهند بـه دلایـلی مـنجر به افسردگی در آنان شود،مدنظر داشته بـاشند.
8- واقـعیت‌های اجـتماع را بـه فـرزند نـوجوان (یا جوانتان) گوشزد کنید. گروهی از والدین تصور می‌کنند با مطرح نکردن مشکلات گوناگون جامعه و سرپوش گذاشتن بر حقایق تلخ زندگی، روشی مناسب برای حمایت از فرزندشان انتخاب مـی‌کنند. درحالی‌که آنان نیاز دارند اطلاعات صحیحی دربارۀ مسائل جامعه‌ای که در آن زندگی می‌کنند، داشته باشند و در این زمینه، بهترین راه کار آن است اسکن که پدر و مادر سعی کنند با یافتن منابع و مدارک علمی و مـوثق، اطـلاعات و دانسته‌های خانواده‌شان را ارتقا دهند و راهنمای معتمدی برای فرزندانشان باشند. هدایت سالم والدین و مربیان دلسوز بسیار ارزشمندتر از دوستی‌های بحران‌زا و دشواری آفرین است.
آن‌چه والدین می‌توانند دربارۀ مـواد مـخدر به نوجوانشان بیاموزند، می‌تواند در زمینۀ پزشکی (آسیب‌های بدنی ناشی از مصرف مواد، مثل: ابتلای به ایدز، هپاتیت و انواع بیماری‌های قابل انتقال از طریق تزریق) یـا روانـ‌شناسی (آسیب‌های رفتاری ناشی از مصرف مـواد مـثل: بزهکاری، فحشا، جنایت،…) یا حتی عواقب قانونی دستگیر شدن همراه با مواد مخدر و مسایل قضایی متعاقب آن باشد.
آن‌ها باید از همان ابتدا «مواد»را نـپذیرند. آن ها باید چنان تعلیم بـبینند کـه اساسا هیچ گرایشی به مواد مخدر پیدا نکنند و با قاطعیت تمام، دست رد به سینۀ دوستان و افراد ناباب جامعه بزنند. نوجوانان و جوانان می‌توانند با استفاده از یادگیری مهارت‌های زندگی و شیوه‌های حل مـشکلات، راه های مقاومت و استقامت در برابر مصرف مواد را بیاموزند. منظور از مهارت‌های زندگی، مهارت‌هایی است که:
نوجوان را برای ورود به اجتماع و زندگی جمعی آماده می‌سازند. به کودک یا نوجوان کمک کنید تا در کنار آمـوزش عـلوم و فنون مـختلف، بتواند شناخت درستی نسبت به خود، سایر افراد و محیط به دست آورد و به حل مشکلات خود و اجتماعش یـاری رساند. موجب پرورش استعدادها و توانایی‌های نوجوان می‌شوند تا او بتواند با چالش‌ها و مـشکلات زنـدگی روزمـره مقابله کند.
برخی از مهارت‌های زندگی عبارت‌اند از: مهارت حل مسئله، مهارت تصمیم‌گیری مناسب، مهارت برقراری روابط اجتماعی بـا دیـگران، اعتماد به نفس برای ورود به اجتماع، شناخت خطرهای گوناگون، مهارت تفکر انتقادی، نـوع دوسـتی و هـمدلی، شناخت هویت ملی خود، احترام به حقوق افراد توانایی «نه» گفتن به خواست‌های غلط دیـگران، شناخت خود و استعدادهای خود، انتخاب هدف‌های واقع بینانه برای زندگی، داشتن تفکر خـلاق، روحیۀ استقلال‌طلبی و مسئولیت‌پذیری، روش حـل اخـتلاف، داشتن نگرشی مثبت به زندگی،…
نگرش‌ها و عاداتی که بچه‌ها، در دوران کودکی از پدر و مادر خود می‌آموزند، پایه و بنیانی برای بسیاری از تصمیم‌گیری‌های آیندۀ، آنان خواهد بود. اغلب نوجوانان 13- 12 ساله شاید هنوز آمادگی پذیرش خطرها و مـضرات ناشی از اعتیاد را نداشته باشند،اما به راحتی می‌توانند درس‌های ساده‌ای دربارۀ نحوۀ تصمیم‌گیری صحیح، اطاعت از قوانین و مقررات خانه و مدرسه (اجتماع)، نحوۀ حل مسائل و مشکلات روزانه، مسئولیت‌پذیری و تقویت خود پنداره‌شان یاد بـگیرند.
بـه عنوان پدر و مادر آگاه به مسائل و مشکلات نوجوانان، همواره باید محبت کردن به آنان را به خاطر داشت. آن‌ها باید دریابند که می‌توانند به پدر و مادر خود اعتماد کنند و نگرانی‌ها و تشویش‌هایشان را در زندگی – هـر چـه باشد – با آن‌ها در میان گذارند. نوجوانانی که از بودن در خانواده‌شان احساس رضایت و خشنودی داشته‌اند و روابط صمیمی و گرمی بین اعـضای خـانوادۀ آنان حاکم بوده است، کم‌تر به دنبال استفاده از سیگار، الکل و انواع مخدرها بوده‌اند. بسیاری از خانواده‌ها می‌توانند با برقراری روابط سالم بین اعضای خود و ارائه ی آمـوزش‌های صـحیح و زود هنگم به فرزندانشان، آنان را از ابـتلا بـه بـسیاری از معضلات و گرفتاری‌های گوناگون اجتماعی نجات دهند. هیچ‌گاه تأثیر خودتان را برافکار،اندیشه‌ها و آیندۀ نسل جوان جامعه دست‌کم نگیرید.
نویسنده این مطلب :
