در اولین کلام با خواندن این عنوان، به ذهن خوانندۀ این سطور این تلقی خطور خواهد کرد که باز هم مدیر مدرسه ای قرار است در خصوص این که چرا به موقع برای مدرسۀ من مربی تربیتی فرستاده نشده، گله مندی هایش را ثبت و ضبط کند؛ اما واقع مطلب این است که قصد از ورود به این مطلب، یعنی بحث حضور و کارکرد مربیان تربیتی در مدارس، تنها بیان یک تجربۀ میدانی و به قول زعمای قوم علوم تربیتی «پژوهش در عمل» و شاید یک گریز کوتاه به پیشینۀ ذهنی این بحث خالی از لطف نباشد.

به نظر می رسد بحث پیرامون این موضوع، یعنی مربی تربیتی و عملکردش، به سی سالگی رسیده است. البته با عنایت به فضای سال های آغازین پس از پیروزی انقلاب اسلامی و فضای ملتهب جامعه و به تبع آن مدارس و حضور گروهک های منحرف با نیت جذب نیرو و حضور فردی با تمرکز خاص در این حیطه ها و تقویت بنیۀ سیاسی و اعتقادی، در باب ضرورت حضور این نیرو تردیدی نیست.

اما با گذر کشور از این دوران و ورود به مرحلۀ ثبات، در خصوص آمادگی آموزش و پرورش برای عهده گرفتن نقش مؤثر خود در نظام تعلیم و تربیت و برآوردن توقع جامعه در خصوص تربیت نسل های بعدی با شیوه ای که از دل آن در یک کلام «تربیت دینی در مدرسۀ زندگی» رخ بنماید، چالش های جدی به وجود آمد. یکی از چالش ها نحوۀ انجام برنامه های حوزۀ پرورشی در مدارس بود و این سؤال که آیا برنامه های پرورشی در مدرسه باید همانند دیگر دروس مثلاٌ آزمایشگاه و سایت رایانه، یک متولی مشخص داشته باشد یا این که حیطۀ امور پرورشی آن قدر وسیع یا فراگیر است که یک متولی و یک برنامه نمی تواند پاسخگوی نیاز باشد.

به هر حال بعد از مدتی، شیوۀ دیگری اخذ شد و آن حذف این جایگاه و احالۀ وظایف آن به مجموعه عوامل مدرسه بود. البته مدافعان و موافقان نیز، بحث های عدیده ای طرح کردند که قصد بر تحلیل یا نمره دادن به آن ها نیست. اما اکنون باید ببینیم بعد از بحث های نظری، در حوزۀ عمل چه اتفاقی رخ داد و یا باید رخ دهد؟

از این مقدمه نسبتاٌ تاریخی و تئوریک که فاصله بگیریم، با ملاحظۀ حواشی اجرایی مربی پرورشی، ذهنیتی ایجاد می کند که بیان خواد شد. محدود کردن وظایف حیطۀ خطیری چون پرورشی با آن گستردگی فوق العاده، در واقع گره زدن آتیۀ برنامه های پرورشی یک مدرسه با شانس و اقبال است که یا اوضاع مدرسه خوب و کارآمد جلوه خواهد کرد و یا همواره شاهد چالش های جدی مدیر و مربی و به تبع آن آشفتگی در این بخش از مدرسه خواهد بود. چاره چیست؟ آیا باید تابستان های هرسال شاهد بحث و اصرار یا حتی التماس مدیران مدارس در اتاق های معاونت پرورشی منطقه ها باشیم که برای جذب نیروی خوب تلاش می کنند!؟

واگذاری و در واقع حبس کردن تمام ایده های اجرایی پرورشی در ذهن و سلیقۀ یک نفر در مقام مربی، باعث می شود که اگر او جذاب باشد، برنامه ها از طرف دانش آموزان بهتر و بیشتر استقبال شود. اگر بیان شیوایی داشته باشد، سخنرانی های صبحگاه و یا نمازخانه، شنونده خواهد داشت. اگر سلیقه داشته باشد و خودش اهل مطالعه باشد، کتابخانه رونق خواهد یافت و بسیاری اگرهای دیگر که در مدرسه ها دیده ایم. یعنی می توانید یک مربی پیدا کنید که در همۀ رشته ها همه فن حریف باشد؟ حقیقتاٌ چند مربی داریم که هم جذاب، هم اهل مطالعه و هم صاحب سلیقه و خوش خلق باشد؟

چاره پیشنهادی این است که در شورای مدرسه، برنامه های گوناگون پرورشی را طی سال برآورده شده است و با تفکیک برنامه های ثابت و فصلی، در یک چک لیست کلی، شرایط و نیروهای مختلف و دبیران سنجیده شود. مثلا این که کدام یک این هنر را دارند که در برنامه های گوناگون در مقام سخنران حضور داشته باشند. یا این که چه کسی در جشن ها و اعیاد و چه کسی در مراسم سوگواری می تواند همراهی کند و این که قاری خوش صدا برای زیارت عاشورا و غیره چه کسی باشد بهتر است؛ این که در اردو قم، کاشان و یا مشهد چه کسی همراه بچه ها باشد تا آن ها بیشتر استقبال کنند و بسیاری فعالیت های پرورشی دیگر که ماشاءالله فهرست بلند بالا و بسیار متنوعی دارد. البته در تمام این برنامه ها، تیم اجرایی مدرسه شامل مدیر، معاونان و مشاوران هرپایه، به فراخور کوضوع برنامه، آنان را همراهی خواهند کرد و در واقع هیچ برنامه ای صرفاٌ به یک نفر واگذار نمی شود تا در دیگران ایجاد توقع کند.

در پایان سال شاهد این امر هستیم که هیچ کار تربیتی زمین نخواهد ماند و تمامی امور توسط دبیرانی که وظیفه ای به آن ها محول شده انجام می گیرد. مثلا دبیر عربی خوانندۀ برنامه های زیارت عاشورا و غیره. دبیر قرآن مسئول اجرای نماز جماعت و سخنرانی بعد از آن، دبیر ریاضی متولی برنامۀ تفریحی و اردو ها و ورزشی خواهد بود، مشاور مدرسه مجری برگزاری جشن ها، حسابدار مدرسه تدارکات تیم های ورزشی در مسابقات را برعهده گیرد. دبیر دینی همراه دانش آموزان در مسابقات فرهنگی و هنری شرکت کند و غیره…