اقتصاد در لغت به معنی «قصد» یعنی، استقامت در راه حفظ و اعتدال در مقابل کژی و انحراف است. مـفهوم فـوق درباره مسائل مالی و سازماندهی فعالیت‌های مربوط به تولید، توزیع و مصرف نیز بـه کـار می رود. به کار بردن مفهوم خاص اقـتصاد دربـاره امـور مالی را همه فرهنگ‌ها پذیرفته و آن را مفهومی مستقل […]
اقتصاد در لغت به معنی «قصد» یعنی، استقامت در راه حفظ و اعتدال در مقابل کژی و انحراف است. مـفهوم فـوق درباره مسائل مالی و سازماندهی فعالیت‌های مربوط به تولید، توزیع و مصرف نیز بـه کـار می رود. به کار بردن مفهوم خاص اقـتصاد دربـاره امـور مالی را همه فرهنگ‌ها پذیرفته و آن را مفهومی مستقل بـرای ایـن واژه می دانند. گروهی واژه «قصد» را به معنای دوری از افراط و تفریط در مسائل مالی گرفته‌اند. گروهی از اهل لغـت نـیز این واژه را به معنای حد وسـط مـیان اسراف و تـبذیر(سـخت‌گیری) مـعنا کرده‌اند.
در اصطلاح امروزی، «اقتصاد» راهی اسـت کـه نشان می‌دهد چگونه از حداقل امکانات بیشترین بهره‌برداری را می توان نمود. یا به تـعبیر دیـگر علم اقتصاد علم به اموال و ثـروت‌ها است. پل ساموئلسون در رابطه بـا مـعنای «اقتصاد» می گوید: اقتصاد عبارت اسـت از: مـطالعه چگونگی استفاده مردم و جامعه از منابع کمیاب با مصارف متفاوت به منظور تولید کـالاهای گـوناگون و توزیع آن ها در میان افراد و گـروه‌های مـختلف جـامعه، برای مصرف حـال یـا آینده.
مـدیریت، روش دسـتیابی بـه اهـدافی مـی‌باشد کـه برای سازمان در نظر گرفته شده است و یا به عبارت دیگر کار کردن با افراد و گروه‌ها برای رسیدن به مقاصد و اهداف می‌باشد. اگر خانواده همچون سازمانی در نظر گـرفته شود، لازم است که در رأس آن عنصری برای برنامه‌ریزی آینده خانواده و اداره امور کنونی خانواده قرار گیرد که این عنصر را می‌توان مدیریت خانواده نامید.
مصرف واژه ای است عربی و در زبان فارسی بـه مـعنی «هزینه» است. در اصطلاح اقتصادی مصرف عبارت است از: ارزش پولی کالاها و خدماتی که توسط افراد خریداری و تهیه می‌شود. برخی نیز برای تبیین مقوله مصرف بیان کرده اند که ثروت، منبع درآمد است و درآمـد خـالص به دو منظور استفاده می‌شوند. بخشی به انباشتن ثروت و پس‌انداز اختصاص می‌یابد و بخش دیگر، صرف تحصیل لذت می‌شود. آن قسمت از درآمد که صرف به دست آوردن لذت مـی‌گردد، مـصرف نامیده می‌شود. با توجه بـه تـعاریف بیان شده، اقتصاد به معنای میانه روی و اعتدال در امور زندگی است. به عبارت دیگر استفاده درست و بهینه از نعمت های الهی تا در سایه انجام آن از مواهب خدادای بـیشتر لذت بـبرد.
- اقتصاد از دیدگاه قرآن
قـرآن کـریم معجزه جاوید پیامبر بزرگوار اسلام، با تعالیم و دستورات والایش تمام ابعاد زندگی انسان را مورد توجه قرار داده است و چیزی را فروگذار ننموده. با بررسی در آیات این نکته حاصل می شود که مسائل اقـتصادی جـامعه و خانواده جایگاه خاصی در قرآن دارد تا جایی که در هشتاد آیه قرآن از آن سخن به میان آمده است. از جمله آیات زیر:
1) «وَ لا تُؤْتُوا السُّفَهاءَ أَمْوالَکُمُ الَّتي جَعَلَ اللَّهُ لَکُمْ قِياماً…» (نساء، 5)
«اموال خود را که را که خـداوند آن را مـایه پایداری شـما قرار داده است، به دست سفیهان ندهید… ».
در این آیه اموال، مایه برقراری و برپا بودن قلمداد و دستور داده شده اسـت که آن ها را به دست سفیهان مسپارید. بنابراین، برخلاف تصور برخی، اسـلام نـه فـقط مال را بد و پلید نشمرده بلکه آن را پایه و اساس زندگی بشر شمرده است.
2) «وَ الَّذينَ إِذا أَنْفَقُوا لَمْ يُسْرِفُوا وَ لَمْ يَقْتُرُوا وَ کانَ بَيْنَ ذلِکَ قَواماً» (فرقان، 67)
«بندگان خدا کسانی هستند که وقتی انفاق می‌کنند، نه اسـراف مـی‌نمایند و نـه بخل می‌ورزند و حد میانه را در آن رعایت می‌کنند.»
3) «وَ عَلَي اللَّهِ قَصْدُ السَّبيل…» (نحل، 9)
«ارائه راه درست و محفوظ از انحراف بر عهده خـدا است».
4) «وَ اقْصِدْ في مَشْيِکَ…» (لقمان، 19)
«در راه رفتن یا خط مشی زندگیت میانه‌رو باش».
- اقتصاد از دیـدگاه روایات
مطالعه در سیره پیـشوایان دیـنی و دانشمندان اسلامی در بعد خانوادگی نشان دهنده سادگی زندگی، دوری و اجتناب آنان از تشریفات و تجملات دنیایی و برخورداری از الفت و صمیمیت فروان در روابط خانوادگی است.
1) امیرالمؤمنان (ع) هنگام وفات به امام حسن مجتبی (ع) چنین فرمود: «پسرم در زندگی جانب اقتصاد را رعایت کن و در انجام عبادت نیز میانه‌روی و اقتصاد را پیشه خود ساز و بر اساس توانایی و قدرت روشی را انتخاب کـن کـه بتوانی همیشه آن را استمرار و ادامه دهی.»
2) در روایت دیگری از امام علی (ع) نقل شده است: «هیچ کس حقیقت ایمان را نمی‌چشد مگر آنکه سه خصلت در او وجود داشته باشد؛ به مسائل دینی کاملا آگاهی داشته باشد، در گرفتاری‌ها و دشواری‌ها شکیبا باشد و در امور زندگی بر اسـاس اصـول اقتصادی گام بردارد (حسن تدبیر داشته باشد).»
دقت در روایت اول این نکته به خوبی آشکار می شود که همانطور که اصول اقتصادی جزیی از ایمان می باشد؛ یعنی اقتصاد و اعتدال در زندگی بخشی از ایـمان اسـت و در پرتـو اعتدال و میانه‌روی ایمان حفظ مـی شود.
3) امـام صـادق می‌فرماید: «هرکس در زندگی اصول اقتصادی را رعایت نماید هرگز جامه فقر بر تن نخواهد کرد».
نویسنده این مطلب :
