بازی وانمودی، پرورش خلاقیت

خلاقیت‌ ترکیبی‌ از قدرت ابتکار، انعطاف پذیری و حساسیت در برابر نـظریاتی که یادگیرنده را قادر مـی سـازد خارج از نتایج تفکر نامعقول به نتایج متفاوت و مولد بیاندیشد که حاصل آن رضایت شخصی و احتمالاً‌ خشنودی دیگران خواهد بود. نوآوری و آفرینندگی، زمینه های لازم را برای رشد خلاقیت در کودکان را فراهم مـی‌آورد. […]

خلاقیت‌ ترکیبی‌ از قدرت ابتکار، انعطاف پذیری و حساسیت در برابر نـظریاتی که یادگیرنده را قادر مـی سـازد خارج از نتایج تفکر نامعقول به نتایج متفاوت و مولد بیاندیشد که حاصل آن رضایت شخصی و احتمالاً‌ خشنودی دیگران خواهد بود. نوآوری و آفرینندگی، زمینه های لازم را برای رشد خلاقیت در کودکان را فراهم مـی‌آورد. مردان و زنانی که‌ در‌ اوایل بزرگسالی پیشرفت و خلاقیت نشان می‌دهند در دوران کودکی بیشتر خیال پردازی و بازی کرده اند، اغلب دوستان خیالی داشته اند، والدین‌شان برای آنان قصه می گفته‌اند و با آنان بـازی هـای‌ پانتومیم‌ انجام می‌داده‌اند.

 

بازي، فعالیتی ذاتی و طبیعی است که اغلب کودکان به خاطر خود بازی و نه به خاطر رسیدن به چیزی، آن را انجام می‌ دهند‌. به عبارت دیگر بـازی اخـتیاری، خودانگیخته و لذت بخش است. دوران کودکی سرشار از تخیل، پایه ساز زندگی غنی از نشاط در بزرگسالی و نیز زمینه‌ساز آموزش مهارت های سازگاری برای‌ مواجهه‌ با‌ مشکلات زندگی است. فعالیت های‌ وانمودی‌ که‌ در اوان کـودکی آغـاز و در زندگی بزرگسالی نیز ادامه می‌یابند، مقدمات سلامتی روانی در آینده افراد را فراهم می سازند.

 

بدین معنا که در بازی های‌ وانمودی‌ شيء یا نشانه جانشین چیز دیگری مـی شـود یـا به عنوان نشانه یا سـمبل چـیز دیـگری به کار می‌ رود‌. یک‌ جعبه، سمبل یک ماشین ،یک عروسک سمبل یک بچه و غيره‌ به این علت است بازی تخیلی بـعضی مـواقع بـازی نمادین نیز نامیده می‌شود. واژه «وانـمود» بـه معنای تصور یا خیال‌ کردن‌، واژه ای اساسی در بازی کودکان است. چرا که کودک وانمود می کند حادثه ای رخ‌ داده‌ یـا‌ دسـت بـه عملی زده و یا کس دیگری است. پس‌ می‌ تـوان‌ گفت بازی های وانمودی شامل یک سناریوی معینی است که در آن کودک فعالیتی‌ را‌ انجام‌ می دهد و یا از اشیا بـه طـور تـخیلی استفاده می کند.  بازی های وانمودی، فـرایندهـای یـادگیری هـمچون: مـشاهده، تجربه آموزی، حل‌ مساله‌ و خلاقـیـت را در کـودکـان تـقـویـت و رشد مـی دهد.

 

بازی های وانمودی عامل‌ مهمی‌ در‌ رشد خـلاقیت کـودکان اسـت که در طول زمان پایدار می ماند و حتی نقش مهمی در‌ سلامت‌ روان دارد. رشد خلاقیت به کـودکان کـمک مـی کند فشارهای ناشی از‌ زندگی‌ را‌ کاهش داده و برای عوامل آسیب زای روانی راه حل کارآمد پیدا کنند. بـا تـوجه به‌ اینکه‌ كودكان‌ بي‌سرپرست با عوامل آسیب زای متعدد روبرو هستند که مربوط بـه تـجربه‌هاي‌ سـخت‌ آنان از زندگي و كمبودهايي که ناشی از برآورده نشدن نيازها یشان است، رشد خلاقیت، می تـواند‌ ایـن‌ کودکان را مجهز به قابلیتی درونی برای مقابله مؤثر و کارآمد با شرایط‌ سخت‌ زنـدگی کـند. کـما اینکه فقدان کانون گرم‌ خانواده‌ برای‌ کودکان بی سرپرست خود از عوامل بازدارنده‌ در‌ پرورش خلاقیت آنان مـحسوب مـی گردد.

 

ما نمی‌توانیم به افراد و كارهای خلاقانه آنان‌ جدا‌ از اجتماعی كه در آن‌ فـعالیت‌ مـی‌كنند بـپردازیم‌ زیرا‌ خلاقیت‌ هرگز نتیجه عمل فرد به تنهایی‌ نیست‌. بنابراین محیط نقش بسزایی در ظهور خـلاقیت دارد. خـلاقیت قـابلیتی است كه‌ در‌ همگان وجود دارد اما نیازمند پرورش‌ و تقویت می‌باشد تا به‌ سـر‌ حـد شكوفایی برسد. خانواده یكی‌ از‌ بسترهای مهم در رشد و پرورش خلاقیت می‌باشد. از آنجا كه كودك حساسترین مراحل‌ رشد‌ خلاقیت را در محیط خـانه‌ سـپری‌ می‌كند‌.

 

محیط‌ مناسب خانوادگی در رشد‌ و شكوفایی‌ خلاقیت سهم مهمی ایفا می‌كند. در واقـع والدیـن از طریق درگیر شدن در فعالیتهای‌ خلاق‌ كودک در رشد خـلاقیت او سـهیم‌ هـستند‌. در محیط‌ خانه‌ به‌ فعالیت كودک ارزش داده‌، آن را پرورش می‌دهند و تـجربه‌های خـلاقانه را در محیط بیرون از خانه برای او فراهم‌ می‌آورند‌. از آنجا كه خانواده‌ از‌ نظر‌ ایجاد‌ شرایط‌ بازی (بـه‌ويژه بـازی‌ های‌ وانمودی) برای کودکان، زمـينۀ پرورش خـلاقیت را برای آنـان فـراهم مـی سازد و در نهایت عامل بسیار‌ مهمی‌ در‌ ارتـقاي سـلامت روان افراد محسوب می گردد‌.

 

بازی های وانمودی بـر خـلاقیت داسـتان سـرایی پیـش دبـستانی و مهد کودک تأثير دارد. رفتارهای بازی های وانمودی در اوایل کودکی به صورت قابل توجهی خلاقیت دوران نوجوانی پیش بینی می کند.  رفتارهای‌ بازی وانمودی‌ ممکن است با استفاده از سازوکارهای شناختی باعث تسهیل تفکر خلاق در دوران بلوغ شود. روش قصه گویی ،به صورت بازی نمادین‌ بر‌ افـزایش‌ خـلاقیت و حل مسأله کودکان 6-5 ساله تأثير دارد.کودکانی که بیشتر به بازی وانمودی می پرداختند در طول زمان کودکان‌ خلاق‌ تری‌ بودند خلاقیتشان در طـول زمـان پایدار بود.

 

بازي هاي آموزشي رايانه اي موجب افزايش دو عامل (انعطاف پذيري) و (اصالت‌) از عوامل چهارگانه تشكيل دهنده خـلاقيت، در كودكان پايه سـوم دبستان مي شود. کودکانی که کتابهای کانون پرورش فکری کودکان و نوجوان (داستان، علمی- داستانی، سرگرمی، هنر‌ و شعر‌) را مطالعه می کنند، در مقایسه با کودکانی که آنها را مطالعه نمی کنند ،خلاقیت بیشتری دارند.  بازی های بومی در رشد قابلیت سیالی و انعطاف پذیری‌ (از‌ عوامل چهارگانه تشكيل دهنده خلاقيت) کودکان تأثير مثبت دارد.

 

بازی های وانمودی (شعر و ترانه) بر‌ افزایش‌ خلاقیت‌ کودکان تأثير مثبت دارد‌. همچنين داستان سرایی به طور نمادین، توانایی حل مسأله و خلاقیت در کودکان را افزایش می دهد. علاوه بر اين، بازی وانمودی شـعر و داسـتان‌ بـر‌ پاسخ های جدید و خلاقیت کودکان تأثير مثبت دارد. رفتار خلاق کودکان به شكل‌هاي گوناگون مـانند تـخیل، بازی وانمودی‌، داستان‌ و شعر پرورش می یابد‌ و کودکان‌ می توانند به وسیله بازی وانمودی تجربیات خلاق خـود را گـسترش دهـند.

 

میل به خلاق بودن و رضایت از فرآیند خلاقیت و بخشی از تجارب همه انسان هاست. مـمکن اسـت ایـن تجربه یافتن راه حل برای مشکلی باشد مانند نوشتنی که درک ما را گسترش‌ می‌ دهد و یـا‌ سـاختن موسیقی و غيره یکی از فعالیت های اساسی که کودکان با آن می توانند افکار و احساسات خـود را‌ بـیان کـنند، این است که شعر را به صورت نمادین انجام‌ دهند‌. به‌ويژه‌ اینکه ادبیات عامیانه و شـفاهی ایـران سرشار از بازی ها و ترانه ها و اشعار روایی به گویش ها و لهجه ‌‌های‌ مـختلف فـارسی، آذری، کـردی، لری و غیره است پس بازی وانمودی به صورت شعر‌ راهی‌ برای‌ پرورش خلاقیت کودکان است.

 

آمـوزش خلاقیت در سنین پیش دبستانی‌ باعث خلاقیت زودرس می شود و این مسأله باعث مـی شـود تـا در اوایل‌ نوجوانی جنبه های توسعه‌ خلاقیت‌ آشکار شود.  بازی وانمودی‌ تفکر از نوع «چی می شد اگه …» را تحریک می کنند که پایه های اساسی اسـتدلال فـرضی و حل مسأله در سال های آتی را شکل می دهند. بازی وانمودی ، کودکان را تحریک‌ مـی‌ کـند تا به صورت آفریننده فکر کنند و در واقـع مـشخص شـده است که آفرینندگی در آینده را پیش بینی مـی کـند با توجه نظریات بالا محقق در تبیین این فرضیه‌ عنوان‌ می کند که بازی وانـمودی نـقش مهمی در افزایش خلاقیت کودکان دارد در واقـع خـلاقیت پس از این سـنین مـراحل پخـتگی را طی مي كنند و نمودهای عالی تـر آن شـاید‌ حتی‌ در سنین بالاتر دیده می شود.

 

بنابراین خلاقیت از یک طرف مشروط بـه رشـد و پختگي مغزی است و از طرفی به کـسب دانش و تجربه که در طـول زمـان بدست می‌ آید‌ وابسته‌ اسـت. ایـن عامل سبب می‌ شود‌ تا‌ افکار فرد خلاق هر چه جلوتر می رود از پخـتگی مـضاعفی برخوردار گردد مخصوصاً اینکه بـازی وانـمودی در سـنین پیش از‌ دبستان‌ زمـان‌ اوج خـلاقیت به کودکان آموزش داده شـده اسـت‌ و این‌ مسأله خلاقیت کودکان در آینده را هم پیش بینی می کند.

 

کودکان بـه‌ هـنگام‌ بازی‌، فعالانه یاد می‌گیرند و زمانی کـه مـشغول بازی هـای وانـمودی یـا‌ تجسمی هستند، یادگیری آنـها در مؤثرترین وضعیت قرار دارد، چرا که آنها درگیر نوعی تفکر عمیق هستند که‌ باعث‌ می‌ شـود خـلاقیت درکودک افزایش پیدا کند. بازی وانـمودی زمـانی روی مـی‌ دهـد‌ کـه کودک وانمود مـی کـند فرد یا چیز خاصی است. بـازی وانمودی باعث می شود کودک راه‌ ح لهای‌ مـختلف‌ را بـسنجد بـه راه هاي غـير معمولي فكر كنند و از طريق تفكر واگرا به بررسي‌ پرداخته‌ و به‌ راه حل هاي مناسب دست يابد و به کودک در بیان آرزو ها، امیدها و تخیلات‌اش‌ و بر‌ موقعیت هایی که در زندگی واقـعی او را آزار می دهد پيروز آید‌.

نویسنده این مطلب :

فرزند پرتال

به اشتراک بگذارید :

دیدگاه شما