«بازی» عبارت است از هر نوع فعالیتی که برای تفریح و خوشی و بدون توجه به نتیجه نهایی، صورت می‌گیرد. انسان به طور داوطلبانه وارد این فعالیت می‌شود و هیچ نیروی خارجی و یا اجباری در آن دخیل نیست.

پنج معیار بازی عبارت است از :

۱ ـ بازی دارای هدف در خود است.

۲ ـ بازی اختیاری است نه اجباری.

۳ ـ بازی دلپذیر و خوشایند است.

۴ ـ بازی فاقد سازمان می‌باشد.

۵ ـ بازی از قید کشاکش و پرخاش آزاد است.

 بازی‌ها غالباً اشکال شناخته شده‌ای دارند و در فرهنگ و اقلیم هر قوم می‌توان آن را سراغ گرفت؛ بنابراین بازی‌ها دارای زمین‌های اجتماعی، اقلیمی و خرده فرهنگی هستند. بازیها عمداتا توسط وسایلی انجام می‌شوند که بیشتر در مورد کودکان اسباب بازی نامیده می‌شود. اما می‌توان وسایل بازی (مثلا ورزش – بازی چوگان) نیز به نوعی اسبابِ بازی است. امروزه بازی‌ها به شکل بازی‌های رایانه ای هستند.

اسباب بازی عبارت است از ابزار و وسایلی که ویژگی‌های بالقوه درون کودک را به فعلیت می‌رساند، در جهت درست یا غلط. چون شیطنت هم وجود دارد که شامل غضب و وهم و غنا و شهوت می‌شود. بازی کامپیوتری هم اسباب بازی مجازی است که قوه واهمه را تقویت می‌کند و کودک خیالپرداز و متوهم بزرگ می‌شود، چون در محیط مجازی بازی محدودیتهای عالم واقعی وجود ندارد، ذهن کودک هم با آن شکل می‌گیرد. پسابزاری که باعث رفع نیاز یا تسهیل رفع نیازهای کودک می‌شود، اسباب بازی است. البته این تعریف یک تعریف قراردادی است، ممکن است تعریف علمی اسباب بازی چیز دیگری باشد.

بهترین اسباب بازی ها باید هـر دو جنبه آموزشی و تفریحی را توأمان داشته باشند؛ زیرا‌ بـازی‌ بایـد‌ بـرای کــودک خـوشایند و لذت بخش‌ باشد‌ تا‌ مهارت های زندگی را به او بیاموزد. اسباب بازی کودکان خردسال ، هرچه ساده تر باشد بهتر است؛ مانند قالب هـای چـوبی‌ و یـا‌ وسیله‌ های نقلیه و قطعه هـای سـازه ای چــوبی. کــودک‌ بـه‌ لحــاظ فطـری روح آفرینندگی دارد و این وسایل ، امکانات بی انتهایی برای بازی او ایجاد مـی کننـد زیرا می توانند به‌ روش‌ هـای‌ مختلفی به کار گرفته شوند و به حفظ و تقویت هر چه‌ بـیشتر خـلاقیت او کـمک کنند. همچنـین بـه دلیـل سـادگی، آسـیب پـذیری کمتری دارند و دیرتر خراب می شوند؛ شاید‌ به‌ همین‌ دلیـل ‌ ‌اســت کـه در طـول نسل ها، بازی با این وسایل‌ همچنان‌ لذت بخش است.

به اعـتقاد مـتخصصان عـلوم رفتاری، اسباب بازی باید باعث فکرکردن و رشـد تخیل کودک‌ شود‌ و یا‌ او را با مفاهیم مختلفی هـمچون رنگ ها، شـکل هـا و… آشنا سازد‌ و از سوی‌ دیگر‌، متناسب با سن او باشـد. اگــر کـاربرد اسـباب بـازی بـرای کـودک سخت باشد، او‌ را‌ خسته‌ مـیکنـد و اعتماد بـه نفـس اش را کـاهش می دهد.

از سوی دیگر، اگر هم خیلی ساده‌ باشد‌، کودک را بـه فکرکـردن وادار نمی کند. همچنین اسباب‌ بـازی‌ نبایـد‌ سـلامت کودک را تـهدید کند؛ باید از موادی ساخته شود که برای کودک زیان‌ آور‌ نباشـد و شکل و اجزای آن موجب آسیب زدن به او نشـود. عواطـف کـودک نیـز‌ در‌ انتخاب‌ اسباب بازی مناسب، تأثیرگذار است.

برای مثـال، دمـای معمـولی یـک اسـباب بـازی یا صدایی که‌ تولید‌ می کند، عوامل مهمی هسـتند کـه نبایـد نادیـده گرفته شوند. سروصدای خارج از‌ حد‌ اسباب‌ بازیهـای موزیکـال ممکـن اسـت باعث آسیب به کودک شود و یا برعکس، به دلیـل جـذابیت زیـاد‌، او‌ را‌ از سـایر فعالیت ها غافل سازد. دمای اسباب بازی نیز نباید با‌ دمای‌ محیط اختلاف زیادی داشته باشد. بعضی از اسباب بازیها، عطرها، عطرمایه هـا و رنـگ هـای خاصـی دارند‌ کـه‌ احـتمال می رود برای کودکان نـاراحتی های تنفسـی و پوسـتی ایجـاد کنند. در کنار تمـام‌ ایـن‌ مـوارد، ذکـر ایـن نکتـه ، لازم بـه نظـر‌ مـیرسـد‌ کـه‌ اسباب بازی در سبک زندگی کودک تأثیرگـذار‌ اسـت‌ و بنـابراین، بایـد طــوری طـراحی، سـاخته و انتخاب شود که کـودک را بــه پـذیـرش یــک‌ سـبک‌ زنـدگی نادرست متمایل نسازد.

بازی‌های سازه‌ای- بازی‌هایی که کودک با اتصال قطعات به یکدیگر سازه یا ساختار واحدی را می‌سازد، مانند انواع لگو (lego)- به شدت بر روی ذهن کودک تأثیر مثبت داشته و به خوبی ذهن او را به سوی شناسایی و ساخت تازه‌ها سوق می‌دهد. یکی از نکات مورد توجه درباره این بازی‌ها؛ فعالیت آزادانه ذهن کودک و امکان ساخت وسایل جدید در هر بار بازی با این قطعات است. روانشناسان معتقدند این قبیل بازی‌ها نه تنها برای کودکان خلاق وسایل بازی بسیار مناسبی است؛ بلکه برای فعالیت کودکانی که ذهن چندان پویا و خلاقی نیز ندارند توصیه می‌شود چراکه ذهن این کودکان را نیز برای فعالیت تحریک می‌کند.

اسباب بازی باید پرسش‌های زیادی را در ذهن کودک ایجاد کند. نو بودن و غیرتکراری بودن اسباب بازی شاخص‌ترین مشخصه‌ای است که می‌تواند ذهن کودک را به پرسیدن و جستجو وادار کند. این نو بودن به معنی خرید دایمی اسباب بازی نیست بلکه به این معنی است که کودک بتواند بارها و بارها بازی جدیدی را با اسباب بازی‌اش تجربه کند. حتی عروسک نیز باید از کیفیتی برخوردار باشد که کودک با هر بار دیدن این وسیله، به سوی بازی با آن جذب شود. در برخی موارد کودک با تکرار بازی با وسیله‌ای از آن هم دلزده می‌شود؛ برای جلوگیری از این حالت می‌توان با پنهان کردن موقتی اسباب بازی و ارائه مجدد آن به کودک حس کنجکاوی، اشتیاق و پرسشگری کودک را تحریک کرد.

بازی باید مهارتی را به کودک بیاموزد، کودک با بازی باید مهارتی به مهارت‌هایش افزوده شود. این مهارت می‌تواند مهارت خواندن، نوشتن، صحبت کردن در جمع، برقراری ارتباط با دیگران، نقاشی، ساخت ساز ه های جدید، ارتقای حس مسئولیت پذیری و… باشد.

نکته جالب و پراهمیت این که کودکان با تکرار رفتار والدین، مهارت‌های خود را ناخواسته افزایش می‌دهند. به طور مثال بازی با عروسک‌ها (خاله بازی) تکرار زندگی واقعی آنها و والدینشان بوده و کودک با تکرار حرکت‌های والدین در بازی خود مهارت‌هایی چون همکاری، همفکری، مسئولیت پذیری، خرید کردن، نظافت و… را می‌آموزد. بنابراین لازم است تا والدین نه تنها اسباب بازی‌های مناسب برای ارتقای مهارت‌های کودک را انتخاب کنند بلکه در رفتارهایشان نیز دقت و ظرافت لازم را به خرج دهند.