حسادت، صفت ناپسندی است که در بین همۀ قشرها و طبقات اجتماعی و در همۀ سنین دیـده مـیشود. کـتب دینی و مقدس نیز داستانهای زیادی دربارۀ حسادت در بین افراد مطرح کردهاند، که مشهورترین آن ها داسـتان «هابیل و قابیل» است. اگر چه اکثر افراد دست به کشتن برادران خود نمیزنند، امـا اعمال و رفتار […]
حسادت، صفت ناپسندی است که در بین همۀ قشرها و طبقات اجتماعی و در همۀ سنین دیـده مـیشود. کـتب دینی و مقدس نیز داستانهای زیادی دربارۀ حسادت در بین افراد مطرح کردهاند، که مشهورترین آن ها داسـتان «هابیل و قابیل» است. اگر چه اکثر افراد دست به کشتن برادران خود نمیزنند، امـا اعمال و رفتار قابیل در بـسیاری از اوهـام و خیالبافیهای افراد نمایان میگردد و اغلب این احساسات در جریان روانکاوی آشکار شده است. حسادت در بین کودکان یک خانواده نیز اجتنابناپذیر است. کودک، اولین تجربۀ حسادت خود را در محیط خانواده کسب میکند. این تجربه ممکن است اثرهای بسیار عمیق در زندگی آیندۀ او بهجا بگذارد.
حسادت در فرزندان او خانواده و در بـین دخـتران شایعتر است. برای یافتن علل و انگیزه های حسادت کودک باید محیط زندگی و چگونگی رشد و تکامل او را مورد بررسی قرار داد و به شخصیت کسانی که از او نگه داری میکنند، توجه نمود. عوامل بسیار زیادی در حسادت کـودکان دخـالت دارند، که از جمله میتوان به تولد نوزاد جدید در خانواده، تبعیض و بی عدالتی والدین در بین فرزندان، حمایت افراطی از کودک، احساس ناامنی در خانواده، تضاد و اختلاف شدید بین والدین، احساس خطر، مبنی بـر از دسـت دادن موقعیت خود در خانواده، مقایسۀ کودکان با یکدیگر توسط والدین، انتظارات بیجا و بیش از حد والدین از کودک، بدون توجه به تواناییهای او، ترس از مشکلات خانوادگی و… اشاره کرد. کودک حسود واکنشهای متعدد از خـود بـروز مـیدهد، گاهی رفتار خشونتآمیز و گاهی نـیز رفـتاری آرام و صـمیمی دارد.
کودک خردسال معمولا حسادت خود را آشکار میسازد، ولی کودکان بزرگتر، بیشتر عکس العملهای غیر مستقیم دارند و میتوانند از بروز احساسات خود تا حدی جـلوگیری کـنند. والدیـن باید با حسادت کودکان برخورد درست و منطقی داشـته بـاشند، زیرا در صورت عدم برخورد صحیح، ممکن است حسادت آنها تداوم و تشدید پیدا کند. به طور کلی، برای درمان حـسادت، ابـتدا بـاید علت بروز آن را مشخص کرد و سپس با به کارگیری روش های مناسب نسبت به درمان آن اقدام نمود.
وقتی دو یا چند کودک در خانواده وجود داشته باشند، بدون تردید بروز حسادت در بین آنها حتی است و این تجربه که ناشی از رابطۀ کودکان در یک خـانواده است، میتواند تأثیرات بسیار عمیق و شدید در زندگی آیندۀ کودک داشته باشد. کودک یگانه، تمام محبت و توجه والدین را منحصر به خود میداند و از هر اتفاقی که احساس کند او را از این محبت محروم میسازد، نگران و هـراسان اسـت، به همین علت تولد نوزاد در خانواده را زنگ خطری برای خود میداند. از آن جا که نوزاد نیاز به مراقبت بیشتری دارد، کودک قسمت زیادی از توجه و مهر و محبت والدین را از دست میدهد.
در این موقع حـسادت کـودک کاملا آشکار میگردد و عکس العملهای متعددی از خود نشان میدهد،که از مهمترین آنها پرخاشگری و تهاجم به نوزاد است. از اینرو درصدد یافتن فرصت مناسبی است تا صدماتی را به او وارد سازد. کودک حـسود واکـنشهای متفاوت از خود بروز میهد،گاهی رفتار پرخاشگرانه و گاهی نیز رفتاری محبتآمیز دارد، ولی در هرصورت نگرانی و عدم اعتماد به نفس در همۀ کارهایش دیده میشود. کودک خردسال معمولا حسادت خود را آشکار میکند. مـثلا بـعد از تـولد نوزاد برای اینکه توجه والدیـن را بـه خـود جلب کند، از خوردن غذا امتناع میورزد، یا به مراحل گذشتۀ زندگی خود برمیگردد، یا نسبت به نوزاد حالت تهاجم و پرخاشگری پیـش مـیگیرد. کـودکان بزرگتر بیشتر واکنشهای غیر مستقیم دارند و قادرند از بـروز احـساسات خود تا اندازهای جلوگیری کنند. البته این رفتار کودکان نیز مخاطراتی به دنبال دارد، زیرا آشکار نشدن خشم کودک، تـوانایی او را در بـرخورد بـا موقعیتهای حسادتآمیز زندگی آینده،تحت تأثیر قرار میدهد.
به طـور کلی«حسادت با فشار عاطفی همراه است و به شکلهای گوناگون آشکار میشود.» کودک حسود ممکن است واکنشهای زیـر را از خـود نـشان دهد:
1- دشمنی و بدرفتاری با رقیب
2- بازگشت به رفتار کودکانهتر و در عالم خـیال،خـود را به جای رقیب فرض کردن
3- دوری از شخص مورد علاقه
4- گوشهگیری و تظاهر به بیاعتنایی به جمع
5- رسیدن بـه تـعالی روانـی و پرداختن به کارهای ابداعی