نخستین مرحله ی رشد آدمی دوره ی طفولیت است که از تولد تا هیجده ماهگی ادامه دارد و طی آن باید در خانه یا در محیطی که برای فعالیتش مناسب باشد، زندگی کند و مورد مراقبت قرار گیرد. زندگی کودک شیرخوار در خوردن و خوابیدن و جنبیدن خلاصه می شود. به یاری فعالیت های حسی- […]
نخستین مرحله ی رشد آدمی دوره ی طفولیت است که از تولد تا هیجده ماهگی ادامه دارد و طی آن باید در خانه یا در محیطی که برای فعالیتش مناسب باشد، زندگی کند و مورد مراقبت قرار گیرد. زندگی کودک شیرخوار در خوردن و خوابیدن و جنبیدن خلاصه می شود. به یاری فعالیت های حسی- حرکتی است که نوزاد به وجود خود و دنیای خارج از خود پی می برد، اندام های خود را کشف و در به کار بردن آن ها مهارت پیدا می کند. حواس خود را پرورش داده و از این طریق با خواص اشیا و اشخاص اطراف خود آشنا شده و به روابط آن ها پی می برد. حوزه ی این فعالیت ها ابتدا محدود به گهواره است. به تدریج با نشستن و حرکت کردن کودک بر وسعت آن افزوده می شود. در پایان این دوره به حیاط و باغچه گسترش می یابد.
اطفال بیشتر از سه حس ؛ لامسه، چشایی و بویایی لذت می برند و شاید آدمی در خردسالی بیش از هر زمان دیگر به این سه حس بستگی داشته باشد و با کنجکاوی و میل به فهمیدنی که در او وجود دارد ، به جستجوی محیط و وارسی اندام خود بپردازد که ژان پیاژه آن را دوره ی حسی-حرکتی نام می نهد. به همین دلیل است که کودکان در این دوران برای شناخت اشیای اطراف سعی در گرفتن و نزدیک کردن آن به طرف دهان خود را دارند.
جنبه ی انفعالی حیات نیز از همین دوره آغاز می شود و حیات عاطفی که ابتدا در احساس آسایش و یا عدم آسایش خلاصه می شود، از حدود سه چهار ماهگی به صورت عواطف شخصی، مثل ترس و سپس خشم و بر انجام همدلی و رفتار خاص مربوط به آن یعنی لبخند زدن ظاهر می گردد. منشا همه ی این حالات، نزدیکترین فرد به او که معمولا مادر است می باشد. حضور مادر هم در رشد بدنی و عقلی کودک و هم در رشد عاطفی او تاثیر بسزایی دارد و امنیت خاطر کودک و اعتماد به نفس او از وجود مادر و به خصوص از مهارت هایی که در فراهم ساختن محیط مساعد از خود نشان می دهد، سرچشمه می گیرد.
مهمترین ویژگیهای این مرحله که از تولد تـا 3 سالگی را در برمیگیرد، رشد عواطف و احساسات، توانایی در زمینه سخن گفتن و برقراری ارتباط کلامی با دیگران، افزایش توانایی حرکتی از نـشستن تـا راه رفـتن است؛ لذا شما والدین محترم، در این مرحله باید:
- به کودک خود مـحبت کـنید، او را در آغوش بگیرید، حتی المقدور محیطی آرام و دور از تنش برای او فراهم آورید و به خصوص رابطۀ مادر و کودک را به صـورت آرامش بخش ایـجاد و تقویت کنید.
- کودک را حتی المقدور به تمرینهای حرکتی وادارید. بعد از توانایی راه رفـتن بـه او امـکان حرکت آزاد در محیط و طبیعت را بدهید.
- در صورتی که مجبور نیستید، حتی المقدور در این مرحله کودکان را بـه مـهد و مـراکز نگهداری کودک نفرستید، زیرا روابط کودک و مادر، به ویژه در دو سال اول زندگی، برای سلامت و رشـد روانـی کودک بسیار مهم است.
- از پایان این دوره ضمن آن که به کنجکاوی کـودک اجـازه ابـزار میدهید، سعی کنید با ایجاد سؤال یا تحریکات حسی، کنجکاوی او را تقویت کنید.
- آشنایی والدیـن بـا شیوه های درست تربیتی، متناسب با مراحل رشد، تأثیر بسزایی در ایجاد جامعهای سالم، پویـا و ایـمن خـواهد داشت. شناخت این مراحل و به کارگیری روشهای مناسب تربیتی به والدین کمک خواهد کرد تـا در تـربیت کودک خود موفقتر عمل نمایند.
- تا آن جا که ممکن است با کـودک خـود ارتـباط کلامی برقرار کنید. سعی کنید فضای کلامی متنوع و خوبی برایش به وجود آورید، اما قـبل از 2 سـالگی تـلاش نکنید او را به سخن گفتن وادارید.
- حتما به کودک خود امکان بازی بـدهید و زمـینه را برای انجام بازیهای مختلف حسی – حرکتی او فراهم نمایید.
- کودک در هفتهها و ماههای اول تولد به تغذیه، پرستاری و مراقبت خاص نیاز دارد. این موضوع نه فقط سبب سلامت و رشد او میشود؛ بلکه زمینههای آرامش روانی او را نیز فراهم میکند.
- برای سلامت روانی و شخصیتی فرزند خود، بهخصوص در سال اول زندگی، محیطی آرام فراهم کنید. بهخصوص رابطهی مادر و کودک باید طوری باشد که آرامش او را بههم نزند و مشکلی را برای او به وجود نیاورد.
- طفل خود را به تمرینهای حرکتی تشویق کنید. به او کمک کنید تا از عضوهای خود مانند دستها و پاها بیشتر و بهتر استفاده کند. زمانی که فرزندتان توانایی راه رفتن را به دست آورد شرایطی را فراهم کنید تا در کمال آرامش و آسایش به سر ببرد.
- تا آنجا که میتوانید با کودک رابطه کلامی برقرار کنید؛ اما قبل از دو سالگی او را به سخن گفتن وادار نکنید و اجازه بدهید در حد توانایی خود سخن بگوید.
- به کودک، اجازه بازی کردن بدهید و زمینه مناسبی را برای بازیهای کودکانه و مورد علاقه او فراهم کنید.
- تا جایی که امکان دارد کودکان را در زمان طفولیت به مهدها و سایر مراکز نگهداری نفرستید. رابطه مادر و کودک به خصوص در دو سال اول زندگی برای سلامت و رشد روانی فرزند، بسیار اهمیت دارد.
بیایید با کودکان خود در مرحله طفولیت به گونهای رفتار کنیم تا زمینههای ترقی و رشد استعدادهای آنان را در دورههای سنی بالاتر فراهم نماییم.