یکی از هدف‌های نزول قرآن هدایت و راهبری انسان است. (بقره، 185) رسول گرامی اسلام (ص) در اجرای ایـن هـدف و به مصداق: «وَ أُوحِيَ إِلَيَّ هذَا الْقُرْآنُ لِأُنْذِرَکُمْ بِهِ وَ مَنْ بَلَغَ؛ و این قرآن به من وحی شده تا به وسیله آن شما و هر کس را که (تا انقراض نسل بشر) بدو […]
یکی از هدف‌های نزول قرآن هدایت و راهبری انسان است. (بقره، 185) رسول گرامی اسلام (ص) در اجرای ایـن هـدف و به مصداق: «وَ أُوحِيَ إِلَيَّ هذَا الْقُرْآنُ لِأُنْذِرَکُمْ بِهِ وَ مَنْ بَلَغَ؛ و این قرآن به من وحی شده تا به وسیله آن شما و هر کس را که (تا انقراض نسل بشر) بدو برسد بیم دهم» (انعام، 19) قرآن را بر عامه مردم بـه ویژه مؤمنان عرضه داشت. سیاست رسول خدا (ص) از طریق «اسماع» و «اقراء» قرآن دنبال گـردید. در نتیجه دو دهه فعّالیت قـرآنی آن حـضرت هزاران نفر با قرآن و مفاهیم آن آشنا شدند و صدها تن قاری و حافظ قرآن با بینش فقهی و تفسیری به ظهور رسیدند.
از قرائن تاریخی به دست مـی‌آید کـه پیامبر اسلام (ص) در اجرای این وظـیفه خـود و به تـناسب مـخاطبان قـرآن از دو طریق به شرح زیر استفاده کـرده اسـت:
الف- اسماع قرآن
اسماع در لغت به معنای شنواندن است و این کلمه به هـمین مـعنا در قرآن به کار رفته است. (روم، 52) مـراد از اسماع قرآن شنواندن آن بـه گـوش مردم است که معمولا در مـکه و نـسبت به مشرکان قریش، حاجیان و رهگذران صورت می‌پذیرفت. طبق شواهد تاریخی، در سال‌های ابتدای رسـالت، رسـول خدا(ص)در مسجد الحرام می‌نشست و بـه تـلاوت قـرآن می‌پرداخت و یا بـه نـماز ایستاده و سوره‌هایی را قرائت مـی‌کرد و بـه این ترتیب آیات قرآن را به گوش رهگذران می‌رساند.به عبارت دیگر رسول خدا (ص) در قـالب عـبادات روزانه خود، رسالت تبلیغی خویش را نـیز دنـبال می‌نمود.
واضـح اسـت کـه در این موارد آیات قـرآن بدون هیچ توضیحی به گوش مردم می‌رسید و اشکالی هم در کار رسول خدا (ص) – که ابلاغ کـلام وحـی بود – به وجود نمی‌آورد. زیرا آیـات و سـوره‌های مـکّی بـر مـحور عقاید – از جمله مـبدأ و مـعاد – دور می‌زد و به دلیل تکرار مضامین آن در سوره‌ها، درک آن ها آسان بود، علاوه بر آن مخاطبان این آیات قوم عـرب و آشـنا بـه زبان قرآن بودند و برای فهم آن آیات و بـه ویـژه اخـطار و انـذارهای قـرآن مـشکلی احساس نمی‌کردند. از آنجا که اسماع قـرآن به تدریج موجب جذب مردم به قرآن می‌گشت مشرکان تصمیم گرفتند علاوه بر خودداری از استماع قرآن، (لقمان، 3) مانع نمازخوانی یا تلاوت قرآن رسول خدا (ص) شوند.
ب- اقراء قرآن
رسول خدا (ص) در مقابل مؤمنان سیاست اقراء قـرآن در پیـش گرفت که به معنای تعلیم همه جانبه قرآن است. ضرورت این کار از آنجا بود که مؤمنان پس از وارد شدن به دایـره مـسلمانی، نـیازمند آموزش احکام دینی بودند .اما آیات قرآن غالبا فاقد جـزئیات احکام و مقرّرات دینی بود، لذا رسول خدا (ص) در کنار تعلیم قرآن گاه با توضیحات شفاهی و گاه به شکل عملی مـؤمنان را در جـریان جـزئیات احکام و شرایع قرار می‌داد و به تدریج با تفسیر بسیاری از آیات قـرآن آشنا می‌فرمود.
در سال‌های ابتدای بعثت، رسول خدا (ص) در خانه ارقم بن ابی ارقم – واقع در کوه صفا – سکنی گـزید. حـضرت در هـمین مکان نو مسلمانان را به حضور می‌طلبید و به آنان قرآن و مسائل دینی را آمـوزش مـی‌داد. علاوه بر این مرکز، مراکز دیگری نیز وجود داشت که در آن مؤمنان به دور از چشم مـشرکان بـه تـعلیم و تعلّم قرآن پرداخته و در واقع مطالبی را که از رسول خدا (ص) فرا می‌گرفتند، به یکدیگر آموزش مـی‌دادند.
- پدر و مادر و آموزگار باید متون را با صدای بلند برای کودکان بخوانند تا در خواندن صحیح سرمشق او قرار گیرند. همچنین باید خواندن با صدای بلند و آهسته، هر دو در کودکان تشویق شود. صدا‌شناسی، که در آغاز خواندن نقش اساسی دارد باید به طور ساده آموزش داده شود.
- همان طور که واضح است آشنا کردن کودکان با روش های روخوانی و روان خوانی در کنار گوش دادن به صوت و یا فردی که به طور صحیح متن قرآن را قرائت می کند، نکته ای اساسی در روند آموزش قرآن است.
- لازم به ذکر است در کنار این خواندن و شنیدن ها مربی و یا والدین باید مفاهیمی از آیات که مناسب سطح درک و فهم کودکان هست را برای آن ها بازگو کنند.
نویسنده این مطلب :
