زمانی که کلمات به گوش کودک تبدیل به تصویر می شوند و زمانی که کودک، خود قهرمان داستانی می شود که در آن هر امکانی میسر است؛ آن زمان است که قوه ابداع و ابتکار، قدرت بیان و عواطف، اعتماد به نفس و شور زندگی در او پر و بال می گیرد و به او […]
زمانی که کلمات به گوش کودک تبدیل به تصویر می شوند و زمانی که کودک، خود قهرمان داستانی می شود که در آن هر امکانی میسر است؛ آن زمان است که قوه ابداع و ابتکار، قدرت بیان و عواطف، اعتماد به نفس و شور زندگی در او پر و بال می گیرد و به او کمک می کند تا به تدریج مهارت های فردی خود را گسترش داده و تکامل بخشد.
دوران کودکی دورانی است که در آن کتاب و ادبیات کودک در کنار پدر و مادر نقش خود را به عنوان یک پرورش دهنده به رخ می کشد. ادبیاتی که در برگیرنده قصه، شعر، نمایش، افسانه و داستان است و بنا به تعریف کارشناسان ادبیات کودکان عبارت است از تلاشی هنرمندانه در قالب کلام، برای هدایت کودک به سوی رشد، با زبان و شیوه ای مناسب و در خور فهم او.
● الگوها
داستان و قصه نقش بسیار مهمی در تکوین شخصیت کودک دارد. از طریق خوانش قصه ها و داستان های خوب، کودک به بسیاری از ارزش های اخلاقی پی می برد. پایداری، شجاعت، نوع دوستی، امیدواری، آزادی، جوانمردی، طرفداری از حق و حقیقت و استقامت در مقابل زور و ستم ارزش هایی هستند که هسته مرکزی بسیاری از قصه ها و داستان های کودکان را شکل می دهد. کودک هر قدر در سن پائین تری باشد به قصه ای که والدین و دیگران برای او تعریف می کنند علاقه بیشتری نشان می دهد. کودکان از تماشای تصویرها و اشیای مختلف لذت می برند و اگر کتاب هایی با چنین مشخصاتی در اختیار آنها قرار گیرد، اولین سنگ بنای الفت و علاقه به کتاب در آنها گذاشته می شود.
● آغاز مطالعه
بسیاری از خانواده ها بر این باور هستند که یادگیری مطالعه از زمانی آغاز می شود که کودک بتواند الفبا را به خاطر بسپارد و کلمات را ادا کند، اما واقعیت این است که اساس مطالعه و علاقه مندی به مطالعه در دوران کودکی شکل می گیرد. در واقع پایه های مطالعه و خواندن زمانی شکل می گیرد که کودک در مورد اشیا توضیح می خواهد و والدین در مقام پاسخگویی به کودک خود بر می آیند.
دکتر مهرداد متین راد، روان شناس پرورشی در مورد کتاب و کتاب خوانی در دوران کودکی معتقد است؛ یکی از روش های پرورشی در کودکان کتاب است که مهارت های شناختی، عاطفی و اجتماعی را در کودکان توسعه می دهد. زمانی که برای کودک کتابی البته متناسب سن او خوانده می شود، در ذهن او همانندسازی و جابه جایی عاطفی ایجاد می شود. این عامل باعث توسعه مهارت های اجتماعی کودک می شود.
این روان شناس پرورشی در ادامه در خصوص درک بهتر این مسئله می گوید: «کودکی را در نظر بگیرید که از طریق کتاب، بخصوص کتاب های مصور با محیط دندانپزشکی و کار دندانپزشک آشنا می شود. رفتار این کودک نسبت به کودکی که هیچ گونه شناختی از این محیط و شناسه ها ندارد، بسیار متفاوت خواهد بود چرا که این کودک به نوعی با این محیط آشناست و در لحظه حضور در مطب خود را با قهرمان کتاب و داستانش یکی می کند و سعی می کند، همان رفتار را تقلید کند.»
متین راد، در ادامه بر این نکته تأکید دارد که در کنار علاقه مند کردن کودکان به مطالعه، خانواده ها نیز باید الگوی همانندی برای فرزندان باشند، چرا که مشاهده مطالعه والدین و همچنین دایره لغاتی که پدر و مادر بر اثر مطالعه به دست می آورند، یکی دیگر از عوامل رشد فکری در کودکان است.
● ایجاد انگیزه در کودکان
زمانی که صحبت درباره مطالعه در کودکان می شود، پدران و مادران خود را در برابر این پرسش می بینند که چگونه می توانند فرزندان خود را به مطالعه تشویق کنند، شاید جواب این پرسش را باید در خود خانواده ها جست وجو کرد، محیط و شرایط خانواده، روش تربیتی و آموزشی والدین، طرز تفکر و نگرش پدر و مادر در رابطه با مطالعه و کتاب خوانی، وجود کتاب و نشریه های قابل دسترس و همچنین سطح اقتصادی و پایگاه اجتماعی خانواده ها عامل بسیار مؤثری در ایجاد انگیزه و عادت مطالعه و همچنین فرهنگ کتاب خوانی است.
به اعتقاد کارشناسان روند رشد ذهنی کودک تا قبل از شش سالگی به نحو بسیار بالایی سریع است و در این سال ها کودکان آمادگی بسیار زیادی در پذیرش الگوها و رفتارها دارند.
در این میان قصه گویی از طریق کتاب بویژه کتاب های مصور به عنوان یک عنصر اساسی و مهم در ساختن این الگوها بسیار مهم و تأثیرگذار است. مصطفی رحماندوست، نویسنده و شاعر کودک و نوجوان در مورد اهمیت ایجاد انگیزه در دوران کودکی می گوید: «در مورد ایجاد انگیزه مطالعه در کودکان با توجه به شکل گیری شخصیت کودک، در دوران پیش از دبستان باید مطالعه و تحقیق های دقیقی انجام شود، اما بهترین راه، مشارکت پدر و مادر به همراه کودک در کتاب خوانی و تشویق کودک به این کار است.»
این شاعر در ادامه یکی دیگر از راه های مشارکت را در کنار کتابخوانی، قصه گفتن برای کودکان می داند و معتقد است، فضای قصه باعث درگیر شدن فکر کودک با فضایی می شود که سبب ساز تحریک حس کنجکاوی در کودک برای پیگیری قصه است و این پیگیری در نهایت از طرف پدر یا مادر جواب داده خواهد شد و این زمان مناسبی را در اختیار خانواده ها می گذارد تا کودک را با کتاب آشنا کنند.
رحماندوست در مورد زمان شروع کتاب خوانی و قصه گویی می گوید: «نوزادان در همان دوران نوزادی به صوت واکنش نشان می دهند و این، زمان مناسبی برای خانواده ها است تا با خواندن قصه ها، کتاب ها و شعرهای ریتم دار علاقه نوزادان را جذب کنند.»
رحماندوست مؤثرترین روش برای گسترش این انگیزه را برنامه ریزی و همکاری تمام نهادها بویژه آموزش و پرورش، کانون های فکری و پرورشی، انجمن کودکان و نوجوانان و بسیاری دیگر از نهادها در قالب یک طرح بلندمدت عنوان می کند و می گوید: «انجام این کار جز در یک حرکت ملی میسر نخواهد بود و در غیر این صورت تمام حرکت ها به صورت مقطعی و دوره ای خواهد بود که ثمری را در پی نخواهد داشت.»
انتخاب کتاب برای کودکان یکی دیگر از راه های ایجاد انگیزه در کودکان به شمار می آید به گونه ای که امروز برای هر موضوعی کتابی در هر رده سنی وجود دارد و انتخاب موضوع به فراخور شرایط و تجربه جدیدی که کودک با آن روبه رو می شود، یکی دیگر از راه های جذب کودک به مطالعه و کتابخوانی است. بویژه آن که کتاب هایی با تصویرها و رنگ های متنوع می تواند کمک بسیار زیادی به بالا بردن سطح فکری کودک کند؛ آن هم برای کودکی که در راه رشد و کمال است.
منبع: ویستا
نویسنده این مطلب :
