آيا بين ديدگاه معلمان و دانشآموزان در خصوص علل شكست تحصيلي تفاوتي وجود دارد؟ عقايد افراد در مورد علت موفقيت و عدم موفقيت ممكن است در درک رفتار و مربوط به امور تحصيلي، بسيار مهم باشد. افراد علت موفقيت يا عدم موفقيت خود را به طور اساسي به دو عامل دروني و بيروني نسبت مي‌دهند. […]
آيا بين ديدگاه معلمان و دانشآموزان در خصوص علل شكست تحصيلي تفاوتي وجود دارد؟
عقايد افراد در مورد علت موفقيت و عدم موفقيت ممكن است در درک رفتار و مربوط به امور تحصيلي، بسيار مهم باشد. افراد علت موفقيت يا عدم موفقيت خود را به طور اساسي به دو عامل دروني و بيروني نسبت مي‌دهند. منظور از عوامل بيروني عامل‌هايي است كه منشاء آن در خارج از فرد است، مثل مسائل خانوادگي و اجتماعي و …
از ديدگاه دانشآموزان علل شكست در مرتبه اول به عدم كوشش و درجه دوم و سوم به ترتيب مسائل خانوادگي و اجتماعي و عدم توانايي نسبت داده اند. معلمان عوامل بيروني را بيشتر مطرح مي‌سازند كه يک عامل يا ثبات است، ولي دانشآموزان بيشتر عوامل دروني را در علت شكست تحصيلي مهم مي‌دانند كه عامل بي‌ثبات محسوب مي‌شود.
- تعطیلات طولانی سبب افت تحصیلی دانش آموزان می شود
دانش آموزان در بسیاری از مواقع به دلیل تعطیلات طولانی و عدم یادگیری صحیح مفاهیم درسی، پس از گذراندن یک دوره چند روزه تعطیلات دچار افت تحصیلی می شوند، از سوی دیگر عدم تناسب محتوای درسی با نیازها، علایق و استعداد های دانش آموزان و حافظه محوری از دلایل دیگر افت تحصیلی دانش آموزان پس از سپری کردن ایام تعطیلات است.
مادر یک دانش آموز در این باره می گوید: هر چند که بچه ها تعطیلات را دوست دارند و از آن لذت می برند اما به قدری در این مدت از کتاب های درسی دور می شوند که بسیاری از محتوای کتاب ها را فراموش می کنند. پسرم را در اولین روز مدرسه پس از تعطیلات نوروز به زحمت راهی مدرسه کردم، مفاهیم درسی به قدری برایش کم ارزش است که با تعطیلی مدارس حتی به مدرسه و تکالیفی که باید انجام دهد، فکر هم نمی کند.
پسرم پیک های نوروزیش را یا روز اول و یا روز آخر تعطیلات انجام می دهد تا به قول خودش خیالش راحت شود، او به هیچ وجه از انجام تکالیفش لذت نمی برد و انجام تکالیف را اجباری می داند که به هر حال باید انجام دهد، همیشه پس از تعطیلات نوروزی مدتی از وقت من و همسرم صرف آموزش مجدد آموخته های درسی قبلی به پسرمان می شود، چرا که در بسیاری از موارد آنها را به کلی فراموش می کند.
نظام آموزشی فعلی کشور بر محفوظات دانش آموزان تاکید می کند و مهارت هایی همچون خواندن، حفظ کردن و کپی کردن را در دانش آموزان تقویت می کند و توجهی به تفکر، اندیشه، ابتکار و پویایی آن ها نمی شود. به دلیل اینکه در نظام آموزشی مفاهیم درسی توسط دانش آموزان به جای یادگیری حفظ می شوند، پس از گذشت مدتی این اطلاعات فراموش شده و نیاز به مرور مجدد دارد. در ایام تعطیلات باید فعالیت های آموزشی متناسب با انگیزه و رغبت دانش آموزان، برای آن ها درنظر گرفته شود تا بر اساس آن دانش آموز مهارت هایی همچون فکر کردن، نوشتن و نقشه کشیدن را در محیطی خارج از فضای آموزشی بیاموزند.
« باید دانش آموزان را در ایام تعطیل به سمت مطالعه کتب غیر درسی و پر جاذبه سوق داد تا در این ایام آموخته های آن ها به فراموشی سپرده نشود.»
- تعطیلات فرصت خوبی برای آموزش مهارت های اجتماعی است
وقتی ارتباط دانش آموزان با مفاهیم درسی حذف می شود، چون آموخته های قبلی اجرا نشده و یادگیری به درستی صورت نپذیرفته است ، مفاهیم به سرعت فراموش شده و بازگشت به انباشته کردن مجدد ذهن به مفاهیم درسی نیازمند فرصتی است که باعث عقب ماندن از روند تحصیل و افت تحصیلی دانش آموزان می شود. نظام آموزشی باید دانش آموزان را در کشف استعدادها و خلاقیتشان هدایت کند، متاسفانه نظام آموزشی فقط به پر کردن ذهن و وقت دانش آموزان با محتوای فشرده و سنگین کتاب های درسی می پردازد ، مفاهیمی که در بسیاری از موارد به دلیل عدم کارایی در زندگی دانش آموزان به سرعت فراموش می شود.
- نقش مدرسه و برنامه‌هاي آن در افت تحصيلي
در اين قسمت عللی كه در ارتباط با مدرسه سبب افت تحصيلي دانشآموزان مي باشد ارائه مي‌گردد. عدم هماهنگي مدرسه و خانواده در مسائل تربيتي و آموزشي به علت عدم مراجعه والدين به مدرسه و يا عدم فراخوني اولياء به مدرسه از جانب مسئوولان. فعاليت هاي تربيتي خانه و مدرسه با يكديگر در تعارض بوده، براي دانش‌آموز ايجاد حيرت و سرگرداني مي‌كند.
تعويض معلمان در حين سال تحصيلي و تغييرات ناشي از مرخصي هاي زايمان خواهران معلم، اعمال روش هاي آمرانه و تنبيهي، وجود محيط هاي خشک خالي از محبت، باعث مي‌شود برخي از دانشآموزان ازمدارس فرار كنند يا به كلي ترك تحصيل نمايند.
عواملي چون عدم توجه معلمان به تفاوت‌هاي فردي درامر آموزش، روش هاي ارزشيابي غلط و سطح دشواري امتحانات، كمبود تجهيزات و وسايل آموزشي، مي‌تواند افت تحصيلي را در پي داشته باشد.
در كلاس‌هاي درس معمولاً معلم از شاگردان سؤال مي‌كند و آنها پاسخ مي‌گويند اين پرسش و پاسخ ها اغلب طوطي وار بوده ونيز عدم درك ارتباط بين مطالب درسي و تجارب واقعي زندگي و احياناً مشاهده تضاد و تناقض بين اين دو موجب مي‌شود كه يادگيرنده درسراسر موضوع يادگيري مقاومت منفي از خود نشان دهد و همين امر نگرش منفي نسبت به درس و مدرسه يكي از علل عمده افت تحصيلي به شمار مي‌رود.
ويژگي‌هاي رواني و جسماني دانشآموزان، به بيان ديگر يكي از عوامل مهم در يادگيري دروس، تمركز حواس دانشآموزان مي باشد دانش‌آموزاني كه دچار اضطراب و ناراحتي هايي ازاين قبيل باشند، از نظر تحصيلي دچار افت ميگردند و سلامت رواني آنها به خطر مي‌افتد كه والدين مي‌بايست در بهبود سلامت آنها بكوشند.
- خانواده و افت تحصيلي
يكي ازعوامل مهمي كه در افت تحصيلي دانشآموزان مطرح است خانواده مي‌باشد، مثلاً هر قدر شمار فرزندان بيشتر باشد مسئووليت والدين سنگين‌تر است.بنابراين اگر خانواده‌اي طالب فرزندان زياد است بايد توانايي وقدرت ارائة زندگي خود را نيز افزونتر ساخته، بتواند در همه ابعاد به بچه‌ها رسيدگي كند. والدين فقط در مورد ازدياد نسل احساس مسئوليت مي‌كنند ودر زمينه تربيت و رشد آن ها معتقدند كه خودشان بزرگ مي شوند.
مورد ديگري كه قابل ذكر است، امنيت محيط خانواده است، نحوة ارتباط والدين با يكديگر اثر مستقيم روي بچه‌ها دارد. محيط خانواده‌اي كه مبدل به كانون تشنج و درگيري والدين گرديده، بچه‌ها شديداً احساس عدم امنيت كرده، سعي درگريز از محيط خانواده خواهندداشت.
همچنين رسيدگي والدين و مربيان به غيبت‌هاي دانشآموزان و جبران عقب‌ماندگي هاي درسي نقش مهمي در پيشرفت تحصيلي آنان دارد. به عبارت ديگر عدم آگاهي و يا بي‌توجهي والدين و پشت به غيبت هاي پي در پي دانش آموزان ، سبب مي‌شود كه لطمه شديدي به يادگيري آنان وارد آيد و دچار افت تحصيلي شوند.
علاه بر موارد فوق مسأله سواد والدين است كه ازعوامل مهم در پيشرفت يا افت تحصيلي دانشآموزان محسوب مي شود اگر بچه‌ها در ميحط خانواده احساس پشت گرمي نمايند و هرگاه از نظر درسي مشكلي برايشان پيش آيد، مطمئن باشندكه اولياء آنها را كمك مي‌كنند، دراين صورت دلگرمي بيشتري درس مي‌خوانند.
شايان ذكر است كه عدم حضور يكي از والدين نيز بر موفقيت و عدم موفقيت تحصيلي دانشآموزان تأثير مستقيم دارد. به طوري كه از دست دادن پدر يامادر به احتمال زايد مسائل و مشكلات عاطفي فراواني را مي‌تواند در دانشآموزان، مخصوصاً در دورة ابتدايي و راهنمايي ايجاد كند و در نتيجه بر موفقيت تحصيلي آن ها اثر بگذارد.
وضعيت اقتصادي نيز از جمله عواملي است كه درموفقيت تحصيلي دانش‌آموز مؤثر مي‌باشد. فقر و محدوديت در عين حال كه براي عده‌اي داراي سازندگي است،ولي براي عده‌اي تخريب كننده است، مخصوصاً زماين كه ارزش‌هاي اخلاقي هم دركار نباشد.
- عوامل فردي
در بعضي موارد دانش‌آموزاني كه به طور عادي به تحصيل اشتغال داشته و عملكرد خوبي نيز دارند، به علل فردي دچار اتفت تحصيلي ميشوند. از جمله علل فردي كه در افت تحصيلي مؤثر است مي‌توان، توجه، انگيزه نام برد.
توجه: براي يادگيري و به خاطر سپردن هر مطلبي اولين شرط، توجه به آن مطلب است. علت افت و شكست تحصيلي بعضي از دانش آموزان ناشي از عدم توجه به معلم و مواد تدريس شده و نيز عدم تمركز حواس هنگام مطالعه و انجام تكليف درسي است.
- انگيزه:
انگيزه به حالت هاي دروني فرد كه موجب هدايت رفتار او به سوي نوعي هدف است گفته مي‌شود انگيزه موتور حركت هر فردي است. بعضي از دانش آموزان اين انگيزه را براثر تلقين منفي از دست مي‌دهند مثلاً من نمي‌توانم مطالب درسي را يادبگيرم، در يادگيري رياضي علوم فيزيك و … ضعيف مي‌باشم، در حفظ كردن مطالب درسي ناتوانم. همين احساس ضعف تأثير بسياري در كاهش يادگيري از سطحي مطلوب و رضايت بخش به سطحي نامطلوب دارد كه سليگمن اين گونه عدم يادگيري را درماندگي آموخته ناميده.
تذكر اين نكته لازم است كه درماندگي ايجاد شده در زمينه تحصيلي ممكن است بر تمامي جنبه هاي زندگي انسان تاثير بگذارد. يعني اگر دانش آموز عدم يادگيري را به عدم توانايي خود نسبت دهد، طبيعتاً دست از تلاش مي كشد ، اين فرد نه تنها در زمينه تحصيلي بلكه در زمينه شغلي احساس ناتواني مي كند.
نویسنده این مطلب :
