بازی با ریاضی

بازی، طبیعی‌ترین وسیله آمـوزش کودکان است. کودک از طـریق بـازی آموزش می‌بیند، چیزهای تازه‌ای کشف می‌کند، به خاصیت اشیا پی می‌برد‌، رفتار بزرگ‌ترها را تقلید می‌کند، دنیای اطراف خود را می‌شناسد و به افکار خود نظم می‌دهد. بازی، حس کنجکاوی کودک را تحریک می‌کند و به او چـیزهای تازه‌ای می‌آموزد. کودکان ضمن بازی تجارب‌ زیادی‌ […]

بازی، طبیعی‌ترین وسیله آمـوزش کودکان است. کودک از طـریق بـازی آموزش می‌بیند، چیزهای تازه‌ای کشف می‌کند، به خاصیت اشیا پی می‌برد‌، رفتار بزرگ‌ترها را تقلید می‌کند، دنیای اطراف خود را می‌شناسد و به افکار خود نظم می‌دهد. بازی، حس کنجکاوی کودک را تحریک می‌کند و به او چـیزهای تازه‌ای می‌آموزد. کودکان ضمن بازی تجارب‌ زیادی‌ به دست می‌آورند و متوجه بسیاری از مسائل و پدیده‌های طبیعی می‌شوند. اغلب موضوع‌های یادگیری پیش از جذب و حفظ، نیاز به مقداری تکرار دارد که بتواند تثبیت شود. امـا تـکرار محض‌، باعث‌ یادگیری نخواهد شد. پیشرفت در یک مهارت، هنگامی حاصل می‌شود که تکرار نتایج ایجاد لذت یا خشنودی کند و مهارت به دست آمده را تأیید کند.

 

بازی به رشـد و پیـشرفت روزافزون کودک کمک می‌کند. کودک از بازی کردن لذت می‌برد؛زیرا در بازی می‌تواند دست به فعالیت‌هایی بزند که در واقعیت برایش امکان‌پذیر نیست. بازی‌ روشی‌ است‌ که در آماده‌سازی ذهن برای‌ یادگیری‌ مـهم‌ اسـت. اگر بچه‌ها در سنین دبستان موضوعی را درک کنند و در این‌باره از شیوه صحیح استفاده شده باشد، آن را فراموش‌ نخواهند‌ کرد‌. استفاده از بازی نوعی تداعی یا کدبندی برای‌ یادگیری‌ بهتر اموری است که دیرتر یـا مـشکل‌تر بـه ذهن می‌نشیند. بازی می‌تواند مـحرکی بـرای یـادگیری اجتماعی باشد.

 

سرگرمی‌ها‌ و بازی‌های‌ ریاضی‌، شرایط و زمینه مساعدی برای رشد ذهنی، تقویت قوه ابتکار، تخیل‌ و تفکر تحلیلی، تمرکز فکری و تحکیم نـیروی ارادی بـرای مـقابله با مشکلات روزافزون زندگی اجتماعی و شغلی فراهم مـی‌آورند و سـبب‌ می‌شوند‌ فراگیرنده‌ درک کند که دنیای دانش، مهم و هیجان‌انگیز و لذت‌بخش است. وقتی دانش‌آموز‌ انواع‌ بازی‌ها را انجام دهد، بی‌آنکه اجباری در کـار بـاشد هـمه مهارت‌هایی را که برای خبره بودن‌ در‌ ریاضی‌ لازم است، تمرین کرده اسـت. بازی‌های ریاضی، باعث می‌شوند دانش‌آموز، ریاضی را‌ در‌ طول‌ زندگی خود دوست داشته باشد و آن را در زندگی به کار ببرد. تدریس در‌ قـالب‌ بـازی‌های‌ مـورد علاقه کودکان، یکی از بهترین روش‌های تثبیت و تسریع یادگیری ریاضی است. اگـر‌ آمـوزش‌ از طریق بازی صورت بگیرد، دانش‌آموزان زودتر مطالب را می‌فهمند و دیرتر فراموش می‌کنند‌. استفاده‌ از‌ بازی در تدریس درس ریاضی هـرچند تـدریس را طـولانی‌تر می‌کند، اما یادگیری را عمیق‌تر‌، دلپذیرتر‌ و عملی‌تر می‌نماید.

 

اگر بازی با یک فـعالیت درسـی هـمراه باشد، خوشایندیِ حاصل‌ از‌ بازی‌ با درس موردنظر پیوند می‌خورد و کودک به درس علاقه‌مند می‌شود. بازی ارزش انـگیزه‌آفرینی و ایـجاد لذتـ‌ را‌ دربر دارد. دانش‌آموزان به بازی علاقه‌مندی زیادی نشان می‌دهند؛ زیرا خودشان در‌ جریان‌ فعالیت‌ قرار مـی‌گیرند. مـشارکت و درگیری فراگیر دانش‌آموز، جزء اساسی روش یادگیری است.

 

اکثر مربیان معتقدند که بازی‌ منبع‌ و وسـیله یـادگیری است. بدنی‌ ملایم در یـادگیری عـمل جـمع‌ در‌ ریاضی مؤثر‌ است‌، در‌ حالی که فعالیت شدید بدنی در‌ یادگیری‌ که بلافاصله بعد از آن انجام می‌گیرد تـأثیر مـنفی مـی‌گذارد. با استفاده از‌ روش‌های جدید در آموزش‌ ریاضی‌ کـه شـامل فعالیت و کارهای عملی‌ در‌ آموزش ریاضی است، نشان داد حتی به کودکان سنین چهار سال می‌توان عملیات جمع‌ و مـنها‌ را آمـوزش داد. استفاده از بازی‌های‌ آموزشی‌ در طول آمـوزش ریـاضی، می‌تواند ازانگیزش و کارآیی شاگردان پشتیبانی کند، و هـمچنین شـرکت فـعال بچه‌ها‌ در‌ طول بازی‌ها برای یادگیری و به یـادآوری‌ دانـش‌ ریاضی آموخته‌شده‌، لازم‌ است‌.

 

دانش‌آموزان نیمی‌ از ذخایر فکری و سرمایه‌های انسانی هر جامعه را تشکیل می‌دهند و بـاید از تـوانمندی‌های بالقوه آنها در راه‌ توسعه و اعتلای جامعه بهره‌برداری شود. از سوی دیگر، ریاضیات به واسطه‌ جایگاه‌ مهمی‌ که در برنامه‌های آموزشی دارد، به عنوان بخشی از حیات مدرسه و یادگیری آموزشگاهی پذیرفته شده است، و عـملاً ‌‌تـنها‌ درسی است که در هر مدرسه‌ای در جهان آموخته می‌شود. ریاضیات هم برای‌ تدریس‌ و هم‌ برای یادگیری، عرصه‌ای دشوار است. یکی از چالش‌هایی که دبیران ریـاضی بـا آن روبه‌رو هستند‌ کمبود انگیزه و عـلاقه در بـعضی دانش‌آموزان برای یادگیری و پیشرفت در درس ریاضی است‌. فقدان انگیزه در یادگیری‌ ریاضی‌ علاوه بر صدمات فردی، از جمله خدشه وارد آوردن به سازگاری عاطفی، عزت نفس، توانایی مقابله بـا مـشکلات و ارزش‌های شخصی، آسیب اجـتماعی نـیز دارد. تنها جوامعی می‌توانند پیشرفت کنند و به توسعه‌ پایدار برسند که انسان‌های توسعه‌یافته و پیشرفته تربیت کرده باشند، و ریاضیات کلید راه این توسعه است.

 

به تجربه در کلاس‌ها ثابت شده است که پیچیده‌ترین مـسائل ریـاضی وقتی در قالب معماهای‌ تفریحی‌ و بازی‌های فکری عرضه شوند، نه تنها کسالت روحی به دنبال نخواهند داشت، بلکه وسیله‌ای برای رفع خستگی‌های ذهنی خواهند بود. اگر بچه‌ها از یادگیری ریاضی لذت ببرند، دیـگر در انـدیشه‌ نمره‌ و امـتیاز و مدرک تحصیلی نخواهند بود.

 

بازی صورت تجربی یادگیری است. دانش‌آموزان در بازی از آنچه انجام می‌دهند یاد می‌گیرند. بـازی بیش از آنکه حالت انفعالی داشته باشد، فعال‌ و انباشته‌ از تلاش است. بـازی، یـادگیری از هـم‌شاگردی را ترغیب می‌کند. دانش‌آموزان از طریق تعامل با یکدیگر می‌آموزند و آموخته‌ها و تجارب خود را به یکدیگر انتقال می‌دهند. یادگیری از طـریق ‌ ‌بـازی‌ سریع‌تر‌ صورت‌ می‌گیرد؛ چون مجموعه‌ای از تجارب‌ به‌ صورت‌ فشرده و در زمانی کوتاه ارائه می‌گردد؛ یـعنی بـه یـادگیری شتاب داده می‌شود. بازی اجازه تصمیم‌گیری و خطرپذیری در محیطی سالم و ایمن را‌ می‌دهد‌. خطا‌ کردن در محیط مجازی یـا ساختگی بهتر از‌ خطا‌ کردن در محیط زندگی واقعی است.

 

 

  • بـازی آمـوزش ضـرب (روش1):

تعدادی دانش‌آموز‌ که‌ مضرب عددی باشند (برای مثال، 15‌ نفر‌: مضرب عدد‌ 3) انتخاب‌ می‌شوند‌. دانـش‌آموزان انـتخاب‌شده حرکت می‌کنند‌. معلم می‌گوید: دسته‌های سه‌نفری! دانش‌آموزان سریع باید به دسته‌های سه‌نفری تـقسیم شـوند. یـکی از دانش‌آموزان‌ که‌ انتخاب نشده، تعداد دسته‌ها را می‌شمارد‌ و توضیح‌ می‌دهد‌. (مثلاً‌، می‌گوید‌: 5 دسته سه‌تایی مـی‌شود‌ 15‌ تـا.) در ادامه، اگر توضیحات کامل نبود معلم کامل می‌کند. به همین روش، دانش‌آموزان دیگر و اعـداد‌ مـختلف‌ بـرای‌ بازی انتخاب می‌شوند.

 

  • بـازی آمـوزش ضـرب (روش2):

دانش‌آموزان‌ دور‌ هم‌ جمع‌ می‌شوند‌ و حرکت‌ می‌کنند. معلم یک عدد را می‌گوید؛ مـثلاً 5. دانـش‌آموزان گروه 5 نفری درست می‌کنند. کسانی که نتوانستند در گروه‌ها قرار بگیرند، بازنده هـستند و بـاید از بـازی خارج شوند. در‌ این مرحله، یکی از دانش‌آموزان یا معلم توضیح می‌دهد. (برای مثال، اگر در کلاس 28 نـفر بـاشند، 3 نـفر بازنده هستند. توضیح، این‌گونه است: 5 دسته 5 تایی می‌شود 25 تا.)

 

  • بازی زوج‌ و فـرد‌ (1):

در ابـتدا برای آموزش اعداد یک رقمی زوج و فرد از بازی گل یا پوچ استفاده می‌شود. به این ترتیب که ابـتدا یـکی از دانش‌آموزان انتخاب می‌شود. سپس از دانش‌آموزان‌ سؤال‌ می‌شود: آیا با یک نفر مـی‌شود بـازی گل یا پوچ را انجام داد؟ جواب می‌دهند: نه. یـک دانـش‌آموز دیـگر انتخاب می‌شود و سؤال دوباره تکرار‌ می‌شود‌. در ایـن مـرحله، جواب می‌دهند‌: بله‌. به همین ترتیب، تا ده دانش‌آموز انتخاب می‌شوند و سؤال تکرار مـی‌شود. یـکی از دانش‌آموزان یا معلم توضیح مـی‌دهد کـه چون بـا یـک نـفر نمی‌شود‌ گل‌ یا پوچ بازی کرد‌، پس «1» عـدد فرد است و چون با دو نفر می‌شود بازی را انجام داد پس «2» عدد زوج است و به هـمین تـرتیب، تا عدد 10 توضیح ادامه دارد.

 

  • بازی زوج‌ و فـرد‌ (2):

برای آمـوزش زوج یا فرد‌ بودن‌ اعـداد دو رقـمی و برای تثبیت مطالب قبلی، بـه ایـن روش عمل می‌شود که دانش‌آموزان ابتدا با عددها اسم‌گذاری می‌شوند (اعداد زوج و فرد یک رقـمی و دو رقـمی.) سپس دانش‌آموزان به صف‌ مـی‌ایستند‌. بـه ایـن‌ صورت بازی شـروع مـی‌شود؛ معلم می‌گوید: آنهایی کـه یـکان زوج دارند، یک قدم به جلو بیایند؛ آنهایی‌ که هر دو رقم فرد دارند، دور حیاط بـگردند و سـر جایشان‌ برگردند‌، و… . به‌ این ترتیب، تـمامی دانـش‌آموزان با تـوجه بـه عـددها انتخاب می‌شوند و دانش‌آموزانی کـه زودتر به خط پایان برسند‌، ‌‌برنده‌اند‌.

 

  • بازی محور اعداد:

در این بازی دو نفر از دانش‌آموزان انتخاب مـی‌شوند‌: یـکی‌، خانم‌ محور که مقابل تخته مـی‌ایستد و دیـگری، خـانم مـهره کـه روی موزاییک‌های شماره‌گذاری‌شده کـلاس بـاید حرکت‌ کند. سپس معلم یک جمع یا تفریق روی تخته می‌نویسد. خانم مهره با‌ حرکت لی‌لی، عـمل جـمع‌ یـا‌ تفریق را نشان می‌دهد. سپس خانم محور بـا کـشیدن مـحور روی تـخته کـلاس، حـرکت خانم مهره را روی تخته نشان می‌دهد.

 

نکته آخر…

آموزش از‌ طریق‌ بازی میزان یادگیری مطالب ریاضی دانـش‌آموزان را افـزایش می‌دهد، توصیه می‌شود این نوع آموزش‌ در‌ برنامه‌ریزی آموزشی استفاده شود؛ یعنی آموزش‌ به‌ وسیله بازی‌ در‌ کلاس‌ درس ریاضی یا کلاس‌های‌ دیگر پیاده شود و معلمان نیز در این مورد آموزش ببینند و در سـاعات مـعین از آمـوزش‌ به‌ وسیله بازی استفاده نـمایند. بـا تـوجه‌ به‌ یافته‌های‌ این‌ پژوهش‌، پیشنهاد می‌شود که‌ در‌ روش‌های تدریس ریاضی، تجدید نظر شود تا یادگیری ریاضی برای دانش‌آموزان آسان‌تر شود و انگیزه یـادگیری در آنـها‌ افـزایش‌ یابد‌ و دانش‌آموزان به ریاضی علاقه‌مند شوند.

نویسنده این مطلب :

فرزند پرتال

به اشتراک بگذارید :

  1. مهرداد گفت:

    خیلی ممنون به خاطر بازی های خوبتون.موفق و پیروز باشید??

دیدگاه شما